Terug naar normaal

14 juli 1945

Twee maanden na de bevrijding is Delft het zat: ‘het hinderlijk getrommel’ op lege biscuitblikken moet nu maar eens afgelopen zijn. De eerst zo feestelijke blikkenparade kan geen goed meer doen, zo blijkt uit een politiebericht van 11 juli 1945. Bussen en blikken zullen worden afgenomen van kinderen die toch blijven trommelen. Het is immers tijd dat ‘een ieder rustig zijn werk gaat hervatten’.

Herstel en vernieuwing
Deze boodschap komt niet helemaal uit de lucht vallen. In het hele land moeten de handen weer uit de mouwen, dat is ook de wens van het onlangs aangestelde kabinet. Op verzoek van koningin Wilhelmina stelde de Delftse hoogleraar Willem Schermerhorn samen met Willem Drees een kabinetsploeg samen die onder het motto ‘herstel en vernieuwing’ vanaf 25 juni aan de slag is gegaan. Schermerhorn zat sinds 1942 met honderden andere bestuurders en intellectuelen in Sint-Michielsgestel gevangen. Hij ontpopte zich tot leider van de gijzelaars en trok mede daardoor de aandacht van de koningin. Hun beider ideaal is dat Nederland een einde maakt aan de verzuiling.
Schermerhorn en Drees stellen een zo breed mogelijk kabinet samen. Slechts de communisten en antirevolutionairen ontbreken. Ook is er nog geen parlement om de bewindslieden te controleren. Dat mag de pret niet drukken, zeker niet in Delft. Daar brengt een grote groep volwassenen en kinderen hun kersverse minister-president een serenade, na een optocht van de Markt naar zijn woning aan Kanaalweg 5. Schermerhorn stelt het publiek niet teleur. Hij houdt een vlammende toespraak en steekt de Delftenaren een hart onder de riem. ‘Als men er ergens weer bovenop kan komen, dan zal dat hier het geval zijn.’

De Delftse hoogleraar Willem Schermerhorn spreekt als net benoemde minister-president het volk toe, 27 juni 1945. Foto Van der Reijken, TMS 92807

Gas en licht op rantsoen
Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. De meeste bedrijven openen de poorten weer, maar voor de gezinnen van die werknemers is het bijeengaren van voedsel en brandstof nog steeds een dagtaak. Op de dag van de serenade staan ook drie- tot vierhonderd vrouwen op de Markt om bij de burgemeester aandacht te vragen voor het gebrek aan ‘kookgaz’. De gasfabriek levert nog geen gas aan particuliere huishoudens. Dat geldt voor Delft, maar ook voor de gemeenten Pijnacker en Schipluiden die afhankelijk zijn van de Delftse gasfabriek. De kolenaanvoer is nog altijd minimaal. Huishoudens moeten dus zowel voor hun warmte als voor hun etensbereiding op zoek naar alternatieven. Bomen en hekjes, maar ook kasten en deuren worden opgestookt.
Wie elektrisch kookt, is niet veel beter af. Pas in juli is er weer stroom beschikbaar, zij het op strikt rantsoen. Dat geldt ook voor het gas dat vanaf 15 juli wijk voor wijk weer geleverd wordt, voorlopig alleen van 11.30 tot 12.30 uur en van 17.30 tot 18.00 uur. Genoeg om een maaltje mee te koken, verder niet. Dat neemt niet weg dat de vlag uitgaat. Vrouwen in de Willemstraat maken er zelfs een plechtige ceremonie van als zij op 17 juli om acht uur ’s avonds het ‘noodkacheltje’ de deur uit kunnen doen.

Eén trein per dag
Ondanks de beperkingen hervindt het gewone leven langzamerhand zijn ritme. De tram rijdt weer sinds 11 juni en de spoorwegen volgen op 21 juni met één enkele rit heen en terug naar Amsterdam. Zomaar een reisje maken is er nog niet bij. Forenzen hebben een vergunning nodig van de Kamer van Koophandel en Fabrieken, en zelfs dan is het aantal kaartjes beperkt. Het is met deze dienstregeling ook maar de vraag of het lukt om op dezelfde dag terug te reizen.
Spoorwegpersoneel kampt met beschadigd en ontvreemd materiaal. Op 23 juni vraagt de stationschef de Delftenaren dan ook met klem om goederen terug te brengen. Hij doelt daarbij op kantoormeubelen, lantaarns en gereedschappen die tijdens de spoorwegstaking ‘verdwenen’ zijn. Het is bekend dat veel van dit materieel zich in Delftse woningen bevindt. Of er veel terugkomt is niet duidelijk. Wel komt er weer een bescheiden dienstregeling op gang. Vanaf 16 juli kunnen reizigers zeven keer per dag de trein naar Leiden of naar Rotterdam nemen.

Medio juli keert de samenleving dus weer enigszins terug naar normaal. Maar hoe normaal is het als er midden in Delft nog steeds honderden stadgenoten gevangen zitten? Daarover meer in het Bevrijdingsbulletin van 21 juli 1945: Goed of fout?

Dit verhaal is gebaseerd op informatie uit:

• Herman Langeveld, De man die in de put sprong. Willem Schermerhorn, 1894-1977 (Amsterdam 2014)
• Veritas, mededelingenblad voor Delft en omstreken, 9-5-1945, 11-6-1945, 13-6-1945, 21-6-1945, 23-6-1945, 25-6-1945, 26-6-1945, 27-6-1945, 30-6-1945, 2-7-1945, 11-7-1945, 12-7-1945, 16-7-1945, 17-7-1945 en 20-7-1945 (www.delpher.nl)
• Archief 575. Gemeentepolitie
  o 640. Dag- en nachtrapporten, 26-6-1945
  o 648. Register met chronologische aantekeningen, 11-7-1945

In de krant verschijnen al snel advertenties voor als er weer wél stroom is. Veritas, 11 mei 1945

Ga hier naar alle Bevrijdingsbulletins.

Zelf onderzoek doen naar de Tweede Wereldoorlog in Stadsarchief Delft?