Archief Delft 365 Berichten - Stadsarchief Delft

365 Dagen Delft

Drie executies voor zeventien gulden

Schout Christiaen van der Goes is een intrigerende figuur in de Delftse geschiedenis. Hij was in functie van 1559 tot 1581. In de eerste elf jaar van zijn ambtsperiode moest hij in opdracht van de Spaanse koning hard optreden tegen iedereen die afbreuk deed aan het katholicisme. Lees meer +

Fraaie kerken

Aan de Burgwal verrees in 1882 de Sint-Jozefkerk, nu de Maria van Jessekerk. Met 1700 zitplaatsen een bouwwerk van formaat. Kosten noch moeite waren gespaard om de kerk te bouwen en in te richten. Lees meer +

Een verdacht kroniekje

Als iets te mooi lijkt om waar te zijn, is het dat meestal ook. Dat geldt zelfs voor dingen die je in het Stadsarchief vindt. Lees meer +

Omschakeling naar aardgas

Aardgasvrij wordt de norm. Het is niet de eerste energietransitie in Nederland, want in de jaren ’60 van de twintigste eeuw moesten huishoudens juist overschakelen op aardgas. Lees meer +

Bieroorlog: Delft klopt Amsterdam

Eeuwenlang dronk iedereen bier. Het water uit grachten en sloten was ongeschikt voor consumptie, maar als je het kookte en op smaak bracht, was het prima te drinken. Lees meer +

Bohemien in Delft

Groots en meeslepend wil hij leven. Tekenaar en schilder Piet Kramer werkt een tijdje in Parijs, lijdt er honger en keert terug naar zijn geboorteplaats. Lees meer +

Een stadswandeling in 1600

Een paar eeuwen terug in de tijd en dan een stadswandeling maken – wie zou dat niet willen? Het klinkt misschien gek, maar de beste manier om bij zo’n bijzondere ervaring in de buurt te komen, is het raadplegen van oude belastingregisters. Lees meer +

Een aantrekkelijk pak tabak

Sinds 2016 staan er afschrikwekkende foto’s op pakjes sigaretten, bedoeld om het roken te ontmoedigen. Het Stadsarchief heeft ook veel tabaksverpakkingen, alleen staan daar juist aantrekkelijke plaatjes op. Bedoeld om het roken te stimuleren… Lees meer +

Vrouwenoproer

Je zou het niet zeggen als je naar deze prent kijkt, maar de rellen die hier zijn afgebeeld, speelden zich in 1616 af in Delft. Lees meer +

Gaat de vlag uit?

Deze vraag is in november 1813 van cruciaal belang, zeker voor de schrijver van dit verslag. Hendrik van Berckel (1783-1862) is dan twee jaar onderburgemeester van Delft en vreest voor zijn positie. Lees meer +

Groenteschuitjes

Van de Oostpoort heeft het Stadsarchief honderden tekeningen, prenten, gravures en foto’s. Die poort kennen we zo langzamerhand wel, dus dan dwaalt de blik wel eens af naar wat er verder te zien is. Bijvoorbeeld op deze aquarel van Isaac van Ketweg van omstreeks 1760. Lees meer +

Terug naar de schoolbanken

Zie hier het leven een van hbs-scholier in een notendop: alle rapportcijfers van klas 1 tot en met 5. Dit is duidelijk geen studiebol, de jongen blijft zowel in de eerste als in de derde klas zitten. Lees meer +

De slachters van Pijnacker

Molenaar Dirk Cornelis Boer uit Berkel en Rodenrijs, bakker Johannes Wilhelm Korts uit Maassluis, slager Evert Kroesbeek uit Wateringen, bleker Theunis van Gaale uit Den Hoorn – allemaal moeten zij in 1750 naar Delft om te worden beëdigd door de schepenbank, net als honderden anderen. Lees meer +

Plan Berlage

Dit is een toekomstvisioen voor Delft anno 1921. Het is het resultaat van werkzaamheden van een commissie vol zwaargewichten, onder wie de beroemde architect H.P. Berlage. De gemeenteraad ontvangt het kleurrijke uitbreidingsplan en bedankt de commissie. Daar blijft het bij. Lees meer +

Een omgangsregeling voor boeken

Ruzie over boeken – je kunt je er tegenwoordig weinig meer bij voorstellen. Maar in de eerste helft van de vijftiende eeuw lag dat anders. Boeken waren nog handgeschreven, dus schaars en kostbaar. Dan was een bibliotheek van bijna honderd titels opeens de moeite waard om ruzie over te maken. Was het niet om de inhoud of het principe, dan wel om het kapitaal dat zo’n verzameling vertegenwoordigde. Lees meer +

Kattenbelletjes

Een persoonlijk bericht, een praktische mededeling en problemen met de nieuwe Leerplichtwet van 1969. Dat alles is hier samengebald in een afgescheurde snipper papier. Het is niet vreemd dat het Stadsarchief soms ook dit soort kattenbelletjes bewaart. Lees meer +

De stichteres van Delft

Jonkvrouw Rikarde van Holland wordt wel beschouwd als de stichteres van Delft. Volgens achttiende-eeuwse tekeningen in het Stadsarchief zijn twee verschillende zegels van haar bekend. Op een rond zegel is zij afgebeeld als adellijke dame te paard, op een spitsovaal exemplaar als non. Hoe zit dat? Lees meer +

Een geschilderd geschenk

Soms ligt er een cadeautje in het archief. Dit is zelfs een geschenk in de letterlijke betekenis van het woord. Cornelis Ouboter van der Griendt (1797-1868) ontving deze prachtige kunstwerkjes van zijn cursisten, als dank voor de lessen die hij hun geleerd had. Lees meer +

Dot het beste met min kint

Ze kon redelijk schrijven, dat is zo ongeveer alles wat we weten van de vrouw die dit briefje met haar kind achterliet bij het Weeshuis. Ze doet hierin een beroep op de ‘vaders’ om goed voor hem te zorgen, in de hoop dat God het hun zal lonen. Haar eigen naam noemt ze niet, en ook die van het kind blijkt niet uit het kattenbelletje. Maar ze schrijft wel wie de vader is: Claes Molimi. Lees meer +

Doodsportret

Hartverscheurend is de aanblik van dit dode kindje. Fotografe Emma Kirchner maakte dit portret in het laatste kwart van de negentiende eeuw. Het was een periode waarin de fotografie snel populair werd. Jong en oud, maar dus ook dood en levend verschenen voor de lens. Lees meer +

Hemelse klanken

Ondanks de stadsbrand van 1536 is er verrassend veel archief bewaard gebleven van de Delftse parochiekerken. Een van de pareltjes is deze oorkonde van de Utrechtse bisschop uit 1462. Lees meer +

Shoppen bij Schaap

Nu bijna alle rekeningen digitaal verwerkt worden en we nauwelijks nog papieren post versturen, vallen de negentiende-eeuwse briefhoofden des te meer op. Het zijn kunststukjes die naam, faam en de te verkopen waar van de middenstanders aan de man moeten brengen. Lees meer +

Binnenlandse paspoorten

Als je in een archief een register van binnenlandse paspoorten tegenkomt, denk je natuurlijk eerst aan reisdocumenten voor personen. Maar wie het openslaat, ontdekt dat het om iets heel anders gaat: scheepsvrachten! Lees meer +

Italiaanse ‘associazione’

‘Vaders, houdt uw dochters binnen.’ Dat is enigszins gechargeerd de boodschap van de Delftse stichting Vesta. Lees meer +

De privacy van de beul

Wie in de zestiende eeuw over de Schoolpoortbrug de stad in- of uitwandelde, moest niet gek opkijken als hij opeens gekerm of gekrijs uit de toren hoorde komen. Die werd namelijk gebruikt als gevangenis door de baljuw van Delfland en bij het verhoor van verdachten ging het er soms ruig aan toe. Lees meer +

Een ‘onvaderlands’ besluit

Taptoe Delft ligt in de jaren zestig en zeventig vaak onder vuur. Jongeren en voornamelijk linkse politici willen van het militaire muziekevenement af. In 1974 lukt dat, maar niet tot ieders tevredenheid. Lees meer +

Het vliegende legertje

Een heus leger voor de stad! Met liefst 700 man sloeg de Delftse revolutionair Adam Mappa in augustus 1787 zijn tenten op buiten de Haagpoort. Deze actie van het zogenaamde vliegende legertje was het voorlopig hoogtepunt in de strijd tussen patriotten en prinsgezinden. Lees meer +

Oeroude sportclub

Delftse studenten waren er vroeg bij. Toen sport als vrijetijdsbesteding nog maar net voet aan de grond kreeg, bezat het Delftsch Studenten Corps al een sportieve ondervereniging. De Delftsche Studenten Scherm-, Gymnastiek- en Athletiekvereeniging Odin werd in 1848 opgericht. Een sportvereniging de oudste noemen, leidt onherroepelijk tot discussie. Telt de… Lees meer +

Een opgegraven archiefstuk

Archivarissen beheren documenten en archeologen doen bodemonderzoek. Soms raken hun werkvelden elkaar op een onverwachte manier, bijvoorbeeld als een archeoloog een middeleeuws charter opgraaft. Van 1969 tot 1978 en in 1991 worden opgravingen verricht op het terrein van het voormalige kasteel Altena, ten noorden van de ingang van DSM aan… Lees meer +

Niet in de collegebanken

Studenten van de Technische Universiteit zitten niet altijd met hun neus in de boeken. Zij moeten ook af en toe de handen uit mouwen steken. Dat was in het verleden niet anders. Peter Odijk maakte in de jaren dertig een mooie fotoreportage van een faculteit zonder ook maar één collegebank. Lees meer +

Toerisme in de Gouden Eeuw

‘En hier staan we met z’n allen bij het praalgraf in de Nieuwe Kerk.’ Je hoort het moeder zeggen als ze de visite het schilderij laat zien. Tegenwoordig sturen we elkaar selfies om anderen te laten weten bij welke toeristische attracties we zijn geweest. In de zeventiende eeuw moest er… Lees meer +

Op de bon

Distributiebonnen doen al snel aan de Tweede Wereldoorlog denken. Honger en rantsoenering horen echter net zo goed bij de Eerste Wereldoorlog thuis. Een bonte verzameling bonnen is in die jaren noodzakelijk om eerste levensbehoeften te kunnen kopen. Brood, melk en vlees gaan allemaal op rantsoen. Nederland blijft neutraal, maar met… Lees meer +

De zieke kwakzalver

De Delftse kermissen waren vanouds gekoppeld aan de jaarmarkten rond Sint-Odulfus (12 juni) en Sint-Gillis (1 september). De eerste viel in de Middeleeuwen samen met de Grote Ommegang. Lees meer +

Molens in soorten en maten

Korenmolen De Roos is de enige nog bestaande molen in Delft, maar er waren er in het verleden vele. Korenmolens, zaagmolens, oliemolens, wipmolens, volmolens – en zelfs eentje voor de mayonaise. Pardon? Jawel, u leest het goed. Lees meer +

Harman Schinckel onthoofd

‘Adieu nu o beminde huysvrouw tot dat wy malkander in Godes Rycke weder sullen sien. Geschreven op mynen sterfdach den XXIII. July 1568.’ Enkele uren nadat drukker Harman Schinckel deze woorden onder aan zijn afscheidsbrief schreef, werd hij op de Markt onthoofd. Lees meer +

Parfum in Australië

Het Stadsarchief bewaart deze oorkonde voor een prestigieuze zilveren medaille, ontvangen voor een Delftse bijdrage aan de Wereldtentoonstelling in Melbourne in 1880. Het was de achtste wereldtentoonstelling en de eerste die op het zuidelijk halfrond plaatsvond. Lees meer +

Kleurrijke uitvaart

Een koninklijke uitvaart is een zwaar onderwerp. De Delftse kunstenaar Dirk van Dien gaf op 15 oktober 2002 een beetje kleur aan het afscheid van prins Claus. Lees meer +

Te huur: het Prinsenhof

Op 12 juni 1584 werd Frederik Hendrik, zoon van Willem van Oranje en Louise de Coligny, gedoopt in de Nieuwe Kerk. Lees meer +

Blekerij Onz Buiten

Wie meer dan oppervlakkig naar de beroemde Kaart Figuratief van Delft kijkt, valt het ongetwijfeld op: her en der rond de stad liggen enorme hemden, broeken en andere kledingstukken. Ze zijn naar verhouding veel te groot getekend om duidelijk te maken dat hier blekerijen worden afgebeeld. Het blekersambacht werd overal… Lees meer +

Een park met stijl

Vader en zoon Zocher waren in de negentiende eeuw razend populaire tuinarchitecten. Voor Delft maakten zij drie ontwerpen, waarvan er slechts één werd uitgevoerd: het Agnetapark. De andere twee plannen verdwenen in het archief. Lees meer +

De zaak hangt nog

‘De zaak is nog hangende’, hoor je af en toe in het nieuws over een proces. De oorsprong van deze uitdrukking staat op deze foto. Eeuwenlang werden processtukken in de lengte gevouwen en geborgen in een juten zakje ingediend bij de rechtbank. Daar werd er een stukje papier of perkament… Lees meer +

Openluchtmuseum

Delft als historisch attractiepark. De bekende hoogleraar decoratieve kunst Herman Rosse werkte dat plan in 1946 uit in dit boek. Motorverkeer werd verboden en ouderwetse handwerkslieden moesten voor het nodige vermaak zorgen. Het college van B&W nam de plannen grif over. Rosse wilde de binnenstad behouden als stedenbouwkundig monument. Er… Lees meer +

Ooggetuige van de kloostersloop

Het Stadsarchief bezit een album met ingeplakte tekeningen van onder meer de sloop van het kartuizerklooster en Koningsveld. Het stadsbestuur besloot daartoe in 1573 om te voorkomen dat Spaanse troepen van daaruit Delft zouden belegeren. Lees meer +

Een foto van puin

Niet meer dan een flinke schuit vol stenen. Dat was er in 1960 nog over van de fundamenten van de Rotterdamsepoort. Toch koestert het Stadsarchief deze foto. Lees meer +

Het Straatje van Vermeer gevonden!?

Al meer dan een eeuw proberen wetenschappers en amateurs te achterhalen waar Johannes Vermeer omstreeks 1658 ‘Het Straatje’ schilderde. In 2015 haalde de Amsterdamse hoogleraar Frans Grijzenhout alle kranten en journaals met een nieuwe theorie. Lees meer +

Ruziënde regenten

Niets verraadt dat er over de hoofden van de jongeren in het Weeshuis felle ruzies woeden. De Delftse fotografe Emma Kirchner maakt omstreeks 1880 deze prachtfoto van de oudste weesmeisjes. Zij poseren met de naaimoeder en de onlangs voor hen aangeschafte handnaaimachine. Ogenschijnlijk is er niets aan de hand. Lees meer +

Het Vildersbos

Op de Kaart Figuratief van 1678 zien we net buiten de Haagpoort een terrein met de naam Nieuwe Plantage. Lees meer +

Een hondenbaan

Het rapport vermeldt dat de Belgische Mastiff van koopman Willem van Vliet iets ‘spreidvoetig’ is. Verder wijkt het vaalgrijze, kortharige teefje niet af van een gewone viervoeter. Behalve dan dat deze hond een werkvergunning heeft. Lees meer +

Baas in eigen gasthuis

Het is maar een klein velletje perkament en ook de inhoud lijkt weinig betekenend. Graaf Floris V beveelt het Delftse stadsbestuur op 13 april 1282 om jaarlijks twee toezichthouders aan te stellen voor het gasthuis. Maar voor de nog jonge stad is dit een mijlpaal. Lees meer +

Zoek de verschillen

Woonprogramma’s weten wel wat we leuk vinden: even binnenkijken bij iemand anders. Hoe geweldig zou het zijn om dat in een negentiende-eeuws huis te kunnen? Kunstenaar Cornelis Ouboter van der Griendt (1797-1868) biedt ons die kans. Lees meer +

De buskruitramp van 1742

De Delftse Donderslag was toch in 1654? Ja, maar ook in 1742 werd Delft opgeschrikt door een enorme kruitexplosie. Die gebeurtenis is veel minder bekend. In 1592 kreeg Moijses van Nederveen van het Delftse stadsbestuur toestemming om buiten de Waterslootsepoort een kruitmolen op te richten. Het bedrijf stond net over… Lees meer +

Er gaat niets boven Delft

Tientallen Groningers verbleven in 1866 in Delft. Ze waren als krankzinnigen opgenomen in het Sint-Jorisgasthuis in de Annastraat. Maar waarom zaten ze hier zo ver van huis en haard, van familie en vrienden? Lees meer +

Kaartboek van het Leprooshuis

Het Stadsarchief beschikt over een fraaie collectie kaartboeken uit de zestiende, zeventiende en achttiende eeuw. Lees meer +

Stomp of spits

Er is een handig hulpmiddel om een oude afbeelding van de Nieuwe Kerk te dateren. Heeft de kerk een relatief lage en wat stompe torenspits, dan dateert de afbeelding van vóór 29 september 1872. Toen ging immers die oude spits in vlammen op. Lees meer +

Fake news in 1748

Wie is de baas in de stad? Dat is de vraag als in 1748 een nieuwe schout moet worden aangesteld. Lees meer +

Reglement voor Delfshaven

Delft heeft eeuwenlang geprobeerd Delfshaven klein te houden. Alleen bedrijvigheid die direct te maken had met scheepvaart en visserij werd toegestaan, om te voorkomen dat de stad welvaart zou verliezen aan haar satelliet aan de Maas. Toen Delft in 1536 voor een groot deel afbrandde, gingen stemmen op om de stad te herbouwen bij het strategisch gelegen Delfshaven. Het tegendeel geschiedde. Lees meer +

Verborgen begraafplaats

Op een afgeschermd veldje achter het Heilig Landpark tussen de Geertruyt van Oostenstraat en het Jan Joostenplein ligt de Joodse begraafplaats. Het is aan de oprukkende bebouwing én aan een archiefstuk te danken dat de hier begraven Delftenaren niet zijn vergeten. Lees meer +

Familie in oorlogstijd

De gewoonheid straalt van deze foto af: een vader leest zijn kinderen voor. Het wordt pas ongewoon als we ons realiseren dat de foto gemaakt is in 1941. Lees meer +

Engelse vrijgevigheid

Niet alleen de uitvaarten van de Oranjes waren spektakelstukken. Ook de rouwstoet voor een Engelse dame die op 26 februari 1688 door Delft trok, zal veel bekijks hebben gehad. Lees meer +

Winkelen in City Zuid

‘In 1970 zal Delft een heel andere gedaante hebben: Is dat niet het geval, dan klopt er iets niet.’ Dit berichtte het gemeentelijk jaarverslag over 1962 over City Zuid, een nieuw winkelgebied tussen de Molslaan en Nieuwelaan. Getuige deze foto zag Delft er omstreeks 1970 inderdaad anders uit, maar niet zoals bedoeld. Lees meer +

Het dikste archiefstuk

De jaarrekening van de gemeente Delft is tegenwoordig niet meer dan een klein stapeltje papier op A4-formaat met een ringbandje. Dat was in 1610 wel anders. Lees meer +

Marktplaats

Koopjesjagers opgelet. In 2013 kocht Stadsarchief Delft via Marktplaats een ingelijste tekening van de Pauwmolen in Vrijenban. Bij het openmaken van de lijst kwam een onderschrift tevoorschijn: ‘bij Delft, julij 1828 – B.J.’ Dat was een geweldige vondst, want hiermee Lees meer +

Tehuizen voor zwarte schapen

Op 3 juli 1666 legden drie personen voor notaris Frans Boogert verklaringen af. Zij deden dit op verzoek van Maria Thins, de schoonmoeder van Johannes Vermeer. Maria wilde vastgelegd hebben hoe haar zoon Willem Bolnes zich had misdragen. Hij maakte schulden, schold Lees meer +

Een boot van Boot

Heel wat schepen zijn voor het eerst te water gelaten in de Delftse Schie. Aan de Rotterdamseweg zaten rond 1900 diverse werven, onder meer de in 1981 door Dirk van Dien vastgelegde Scheepswerf Boot. Lees meer +

Vervolging van homosexuelen

In 1730 kwam de Delftse schout Jacob van Wouw in een wel heel bijzondere situatie terecht. Normaal gesproken was hij degene die wetsovertreders oppakte en in staat van beschuldiging stelde. Hij trad dan op als eiser, waarna de schepenen het vonnis velden. Maar nu werd hij zelf vervolgd. Lees meer +

Feest met een oranje randje

Dictatoriaal regeren en dikdoenerij. Zo kenschetsen de leden het bestuur van de Vereniging Oranjedag in 1938. ‘Oranjedag dient gereorganiseerd’ kopt de Delftsche Courant. Waar is de saamhorigheid van het begin gebleven? In 1908 loopt heel Delft nog uit voor de eerste gondelvaart van deze club. Lees meer +

Het oude Meisjeshuis

Het Meisjeshuis werd in 1578 gesticht als voortzetting van het Middeleeuwse Heilige-Geestzusterhuis. De gebouwen van die instelling konden nog wel even mee, want ze waren na de stadsbrand van 1536 nieuw opgetrokken. Maar een kleine twee eeuwen later was er toch wel behoefte aan uitbreiding en nieuwbouw. Lees meer +

‘Power woman’ op reis

Instagram of Facebook hadden ze in de negentiende eeuw niet. Maar ook toen wilden reislustige types hun volgers wel graag laten zien waar ze allemaal geweest waren. Een handtekeningenboekje bood dan uitkomst. Lees meer +

Kloosterverbod

Sinds het begin van de vijftiende eeuw werd Delft in snel tempo een stad vol kloosters. In zeventig jaar tijd ontstonden er liefst tien. Sommige hadden slechts een tiental bewoners, maar het Sint-Agathaklooster telde niet minder dan 150 zusters. Naar schatting woonde in 1470 ongeveer 5% van de Delftse bevolking in kloosters en besloegen die zo’n 8% van de stedelijke ruimte. Voor veel mensen was de maat daarmee meer dan vol. Lees meer +

312 Sokken

Breipatronen met sokken voor het hele gezin en een scoreformulier per jaar. De in 1763 geboren Maria Catharina van Tomputte houdt het nauwgezet bij tijdens haar huwelijk met Adrianus Josephus van Berckel. Lees meer +

Vis voor de burgemeesters

Landmeter Johan van Beest had het in 1635 niet gemakkelijk bij het maken van deze kaart. Hij moest in opdracht van de burgemeesters het Grote of Oostmeer opmeten. Maar waar hield het water op en waar begon het land? Lees meer +

Spin in het web

Het is een boekje van niets. De inhoudsopgave somt bijna beschaamd een aantal gemeentelijke afspraken op. Delft komt hieruit naar voren als dé elektriciteitsleverancier in de regio, een rol die de stad aan het begin van de twintigste eeuw bijna tegen wil en dank kreeg toebedeeld. Lees meer +

Kris-Kras

Op de plek van Rietveld 85 stond van 1838 tot 1938 een hofje met de merkwaardige naam Kris-Kras. Dat was de volkse bijnaam van het genootschap Christo Sacrum, dat hier in 1802 een kerk liet bouwen. Het was een uniek voorbeeld van privatisering van godsdienst, dat echter geen lang leven was beschoren. Lees meer +

Vrije ziekenhuiskeuze

Het lijkt een moderne reclameslogan voor zorgverzekeringen. Toch beheerste de vrije ziekenhuiskeuze honderd jaar geleden ook al de gemoederen. Het ging toen om de vraag of arme stadsgenoten zelf voor één van de drie Delftse ziekenhuizen mochten kiezen. Gingen zij naar het openbare Oude en Nieuwe Gasthuis, het protestantse Bethelziekenhuis of het katholieke Sint-Hippolytusziekenhuis? Lees meer +

Godfried met de Bult

Toen Dirck van Bleyswijck in de zeventiende eeuw aan zijn stadsbeschrijving werkte, kon hij niet om de vraag heen wie Delft had gesticht. Hij kwam uit bij de elfde-eeuwse hertog Godfried met de Bult, die zijn bijnaam ontleende aan zijn gebochelde gestalte. Lees meer +
Inloggen