Delft 365 Berichten – Stadsarchief Delft

365 Dagen Delft

Papierwerk na de knal

Zegge ‘eenmiljoenvierhonderddertienduizendhonderddrieëntachtig gulden’ concludeert het expertiserapport van Architectenbureau Lengkeek uit Rotterdam. Het betreft de kosten voor het herstellen van de schade die is aangericht bij de explosie van een deel van de Lijm- en Gelatinefabriek aan de Rotterdamseweg. Lees meer +

Heidense vrouwen

Het probleem van mensen die tussen wal en schip vallen, is van alle tijden en van alle plaatsen. De samenleving weet zich nu eenmaal niet zo goed raad met mensen die niet voor zichzelf kunnen of willen zorgen en die in geen enkel hokje passen. Lees meer +

Maak kennis met de ontgroening

Het is voor niemand te missen. Morgen, op 18 augustus, start de OWEE-week, de Ontvangst WEEk voor nieuwe studenten. Wie nu voor bepaalde studentenverenigingen kiest, krijgt daar binnenkort te maken met de kennismakingstijd, de KMT. Dáár krijgen buitenstaanders juist heel weinig van te zien. Lees meer +

Tot Nut en Vermaak

‘Opgericht te Delft op 29 april 1772’ staat op het reglement van het leesgezelschap Tot Nut en Vermaak. Geen misverstand mogelijk, zou je zeggen, tot je verder neust in het archiefje van deze club. Lees meer +

Met een po naar kostschool

Wie het in de achttiende eeuw kan betalen, stuurt zijn zoon of dochter naar een particuliere Franse school. Wie nog dieper in de buidel kan tasten, kiest een chique kostschool uit. Lees meer +

De Haagse Straatweg

Een gemeenschappelijke regeling tussen een aantal gemeenten klinkt heel modern, maar is feitelijk al eeuwenoud. De trekschuitverbindingen die in de zeventiende eeuw worden aangelegd, zijn bijna allemaal volgens dit model georganiseerd en gefinancierd. Lees meer +

Arbeiders op de planken

De grootte van een archiefcollectie komt lang niet altijd overeen met het belang van een organisatie. Wie geen archief nalaat of wie dat niet aan een instelling toevertrouwt, komt niet in de collectie terecht. Lees meer +

Het eerste formulier

Jan Langermans heeft op 15 april 1739 de primeur. De akte van overdracht van zijn huis in Delfshaven aan Salomon de Cool is de eerste die door de Delftse secretarie wordt geschreven op een voorgedrukt formulier. Lees meer +

Te duur aardewerk

‘We juichten van blijdschap.’ Dat schrijft Marjolijn in 1971 in een opstel als haar klas te horen krijgt dat ze naar Museum Prinsenhof gaan. Lees meer +

De korenbeurs

De korenbeurs? Dat is toch dat gebouw op de Camaretten, naast de visbanken? Ja, dat gebouw is vanaf 1872 enige tijd in gebruik als korenbeurs en sinds 1945 zit er een jongerensociëteit die deze naam overnam. Lees meer +

Lieve Papa, maak u niet ongerust

Iedere ouder weet wat deze woorden betekenen. Het is dan ook maar de vraag of de ontvanger werkelijk gerustgesteld was. Lees meer +

Het weerbericht en roomse bonen

Erg fraai en spannend ziet dit stapeltje kladjes er niet uit – en toch zijn ze heel bijzonder. Ze zijn afkomstig van de Delftse organist en klokkenist Frederik Berghuys, die er van 1809 tot 1829 allerlei wetenswaardigheden over het weer op noteert. Lees meer +

Aquarel als tijdsdocument

Uit het vroege werk van Kees Tetteroo bezit het Stadsarchief deze aquarel van de sluis in de Tweemolentjeskade aan Aan ’t Verlaat, deze maand precies zestig jaar geleden gemaakt. Lees meer +

Poortbriefjes

Delft wordt wel eens een openluchtmuseum genoemd. Sommigen krijgen daarbij meteen dollartekens in de ogen: kunnen we dan misschien ook toegang gaan heffen? Dat is minder gek dan het lijkt. Lees meer +

Experimentele bejaardenwoningen

Het is in de jaren ’50 nieuw en gedurfd: woningen bouwen voor ouderen. Algemene Woningbouwvereniging Volkshuisvesting zoekt contact met S.J. van Embden, stedenbouwkundig adviseur van Delft. Lees meer +

Domineeszaken

In 1714 is de secretaris het zat. De vier burgemeesters besteden telkens zoveel vergadertijd aan kwesties over de benoeming of het ontslag van predikanten, dat de notulen bijna nergens anders meer over lijken te gaan. Lees meer +

De prins is dood – leve de prins!

Het zestiende-eeuwse wereldnieuws wordt in beeld gebracht door prentenmakers. Een van de productiefste is Frans Hogenberg, geboren in Mechelen in 1535 en overleden in Keulen in 1590. Lees meer +

Sint Sebastiaansbrug dicht

Lastig dat de Sint Sebastiaansbrug tot 2020 niet te gebruiken is? Dat zal de bedenkers van het Komplan deugd doen. Hun plannen werden in 1956 enthousiast onthaald, maar ook al snel weer verguisd. Lees meer +

Een deftig feest

De achttiende eeuw staat bekend als de tijd van genootschappen, gezelschappen, verenigingen of hoe je ze ook maar wilt noemen. Overal sluiten mensen zich aaneen voor de meest uiteenlopende doelen, met een reglement waarin rechten en vooral plichten van de leden worden vastgelegd. Lees meer +

Wilt u hier even tekenen?

In 1914 gaan Delftse vrouwen de straat op met een volkspetitie voor grondwettelijke gelijkstelling van man en vrouw. Aanleiding is de al jaren slepende discussie over het kiesrecht. Mannen mogen immers wel meepraten in de politiek, vrouwen niet. Lees meer +

De Zeven Sterren

Adriaan Voorstad heeft een goede klant aan zijn overburen. Hij is de middelste van drie generaties boekverkopers in De Zeven Sterren. Dat is een winkel aan de zuidzijde van de Markt, nu nummer 35, naast het stadhuis. Lees meer +

Vandaag in de bus

Vandaag in het archief. Tot de meer omvangrijke stukken in het depot behoren de pakketten met kranten. Het Stadsarchief bewaart alle nieuwsbladen die in en over Delft verschijnen. Lees meer +

De enige echte Kaart Figuratief

‘De enige? Die kaart heb ik ook!’, zegt u misschien. Het zou best kunnen dat u inderdaad een originele Kaart Figuratief van Delft bezit, al is die behoorlijk zeldzaam en kostbaar. Lees meer +

Voortschrijdend inzicht

In juli 1965 zien bewoners van de Spoorsingel de stofwolken optrekken: het Spoorwegplan is voltooid. Vijftig jaar later maakt de Haagse kunstenares Anneloes Groot deze aquarel in opdracht van het Stadsarchief. Lees meer +

Het blozen van Van Leeuwenhoek

Wie heeft de wereldberoemde Antoni van Leeuwenhoek wel eens aan het blozen gekregen? Zelfs op zo’n vraag kun je een antwoord vinden in het Stadsarchief, om precies te zijn in de collectie Losse Aanwinsten. Lees meer +

Naamsverandering

Het is niet meer dan een naamswijziging. Zo doet directeur J. Kraus de omzetting van Polytechnische School naar Technische Hogeschool af. Naar zijn mening ís de in 1864 opgerichte Delftse instelling in zijn aard namelijk al een instelling voor hoger onderwijs. Lees meer +

Helden in Delfshaven

Het is een mooie dag voor wijnkoper Cornelis Coeberg en Hendrik Hoos, kastelein van herberg het Melkmeisje in Delfshaven. Op 27 januari 1776 krijgen zij namens stadhouder Willem V een gouden medaille uitgereikt. Lees meer +

Tsaar op bezoek

Een Delftse prent met een Russisch opschrift, daar zijn er niet veel van. In Rusland bestaat in de negentiende eeuw weinig animo voor een bezoek aan Delft. Van één Rus is wel bekend dat hij zijn entree in de stad maakt, en hoe. Lees meer +

Het Delftse model

Het jaar 1614 is een mijlpaal in de ontwikkeling van de Delftse armenzorg. Sterker nog: wat hier tot stand komt, wordt in tal van andere steden nagevolgd en krijgt een plaats in de geschiedenisboeken als het Delftse model. Lees meer +

‘Allerergste waardeloze rommel’

Delftsblauw aardewerk dat níet in Delft gemaakt is. De VVV heeft er na de Tweede Wereldoorlog het nodige mee te stellen. Het toerisme groeit in die jaren zo snel dat niet alle dagjesmensen een handgeschilderd stukje Delfts aardewerk kunnen meenemen. Lees meer +

Lijkenpikkerij

Het is een wonderlijke brief, die de burgemeesters van Delft in december 1681 ontvangen. De Leidse afgevaardigden in de Staten van Holland vragen steun van hun Delftse collega’s wanneer er moet worden gestemd over verlenging van een octrooi voor de universiteit van Leiden. Lees meer +

Avonturiers op de fiets

Deze mannen zijn misschien niet direct de influencers van hun generatie, ze gaan wel met hun tijd mee. Als deze foto’s kort na 1900 gemaakt worden, staan ze symbool voor vernieuwing en vooruitgang. Lees meer +

Het Album Rademaker

Een van de pareltjes – of zeg maar gerust: parels – in de collectie van het Stadsarchief is het zogenaamde Album Rademaker. Het ontleent zijn naam aan schilder, tekenaar, prentenmaker en kunsthandelaar Abraham Rademaker. Lees meer +

De mond van de hel

Omstreeks 1500 beleeft de katholieke devotie hoogtijdagen. In Delft kunnen meer dan honderdvijftig priesters een goedbelegde boterham verdienen dankzij de talloze missen en andere plechtigheden die in kerken en kapellen worden georganiseerd. Lees meer +

Onbewoonbaar verklaard

Sinds de Woningwet van 1901 zijn huurders niet meer vogelvrij. De gemeente mag regels stellen aan de huisbazen en mag woningen zelfs onbewoonbaar verklaren. Lees meer +

Tatoeage van papier

Wat de tatoeage nu is, is het ex libris rond 1900. Het gedrukte boekenetiket laat zien wat voor de eigenaar van belang is en wat hij of zij wil uitdragen. Lees meer +

Sint Balthasar Gerards?

Voor de opstandelingen in de Noordelijke Nederlanden is Balthasar Gerards de verraderlijke moordenaar van de Vader des Vaderlands. Maar voor degenen die de katholieke kerk en de koning van Spanje trouw blijven, is hij een held. Lees meer +

De intercity van de Gouden Eeuw

Een trekschuit was in de zeventiende eeuw eigenlijk niets nieuws. Al honderden jaren werden boten over de Vliet en de Schie getrokken of ‘gejaagd’ door paarden of mensen. Lees meer +

De kunst om vrouwen te kennen

Nieuwsgierig geworden door de titel? Lees dan de Hollantsche Historische Courant van dinsdag 20 januari 1733. Die wordt als opvolger van de Delftsche Courant uitgegeven door Reinier Boitet. Lees meer +

Receptenboek

Wie het bakschort al voor heeft, kan het snel weer opbergen. Zelfs een niet-kenner ziet dat dit geen recept is voor een schuimgebakje of voor oma’s overheerlijke kruimeltaart. Lees meer +

De moord in beeld

De eerste politieke moord uit de Nederlandse geschiedenis vond plaats in Delft. Op 10 juli 1584 vermoordde de Fransman Balthasar Gérard in het Prinsenhof Willem van Oranje, de leider van de Opstand van de Nederlandse gewesten tegen Spanje. Lees meer +

Diner voor supernerds

De breukgrens van knappende radijsjes en een opslorpingsproef met ingedikte elektrolyten. Deze gangen staan in 1930 op het menu van een uitgelezen gezelschap dames en heren. Lees meer +

Geen daden maar woorden

Lef kan Albert van Hoef niet worden ontzegd. Net afgezet als pastoor van Scheveningen wegens ketterij, meldt hij zich op 8 juli 1566 in de raadkamer van het Delftse stadhuis met een verzoek. Lees meer +

Bewijs van belijdenis

Geloofsbelijdenis is in de protestantse kerk een belangrijke rite de passage. Wie de catechisatie goed afrondt, doet in het openbaar belijdenis van zijn geloof en krijgt daarmee toegang tot het Heilig Avondmaal. Lees meer +

Eerste rang bij ongelukken

Dit toegangsbewijs was zeer gewild. M.C. Boekholt bewaarde het kleinood bij zijn administratie van de Bond van Delftsche Vereenigingen voor EHBO. Lees meer +

De Goede Woning

De naam van de in 1907 opgerichte vereniging lijkt een open deur: leden van deze club willen een ‘goede woning’. Dat zij daartoe de handen ineenslaan is wél opzienbarend. Lees meer +

Oude Vier

De benaming doet het misschien niet vermoeden, maar deze ‘Oude Vier’ zijn lokale beroemdheden. Lees meer +

De Zoen van Delft

Iedereen kent de uitdrukking De Zoen van Delft, maar wie kan nog uitleggen wat die inhoudt? Het wordt al een stuk duidelijker als je je realiseert dat ‘zoen’ in dit verband ‘verzoening’ betekent. Maar wie verzoent zich ook alweer met wie? Lees meer +

Eenvoudig doch voedzaam

Men neme 15 kilo erwten, 15 kilo witte bonen, 15 kilo gort, 8 kilo grof tarwebrood, 1 mand aardappelen, 8 bossen wortelen, 6 bossen selderij, 2 manden soepgroenten, 25 uien, 3 kilo zout, 7 liter azijn en 4 ons peper. Lees meer +

Makelaar in koffie

Eduard Douwes Dekker publiceert in 1860 onder het pseudoniem Multatuli zijn Max Havelaar, een aanklacht tegen de uitbuiting in Nederlands-Indië. Lees meer +

Bibberschrift

Nee, er is niets mis met deze foto of uw scherm. Dit is een staaltje kunstschrijven van een zekere David Mot. Het Stadsarchief bezit van hem een album dat vol staat met dit soort artistiek geschreven teksten. Lees meer +

Sluitzegels

Brievenpost is op zijn retour. Nog even en niemand weet nog wat een postzegel is, laat staan een sluitzegel. Tegenwoordig zou je het een sticker noemen, die je kunt gebruiken om een envelop mee dicht te plakken of mee te versieren. Lees meer +

Twee-achter-één-gevel

De Waag is geen twee-onder-één-kap, maar een twee-achter-één-gevel. Het monumentale front dat er sinds 1770 staat, verhult namelijk twee aparte panden. Op deze tekening van Jan Bulthuis zie je de oude situatie. Lees meer +

Burgerlijke stand 2.0

Het bevolkingsregister is de burgerlijke stand 2.0, zeker voor genealogisch onderzoek. De burgerlijke stand houdt sinds 1811 alle gegevens bij over geboortes, huwelijken en overlijdens. Lees meer +

Klikbrieven

De Bataafse Revolutie van 1795 belooft vrijheid, gelijkheid en broederschap. Maar als een jaar later voorbereidingen worden getroffen voor verkiezingen van een landelijk parlement, blijkt dat toch niet iedereen dezelfde rechten heeft. Lees meer +

Stoomwasserijen

Schoorsteenpijpen en de witte was vormen geen voor de hand liggende combinatie. Althans, nu niet. Aan het begin van de twintigste eeuw adverteren wasserijen juist met deze nieuwe verworvenheid. Lees meer +

Van Leeuwenhoek en de kolenhandel

‘Zijn werk ligt in het kleine, maar klein is niet zijn roem.’ Zo luidt de vertaling van het Latijnse vers op deze medaille. Hij wordt in 1706 door de universiteit van Leuven geschonken aan Antoni van Leeuwenhoek (1632-1723) voor zijn verdiensten voor de wetenschap. Lees meer +

In beslag genomen

‘Oost west thuis best.’ Het is de verkiezingsslogan van de extreemrechtse Centrumdemocraten in 1994. Nu misschien niet zo opzienbarend, toen het brandpunt van verhitte discussies. Lees meer +

Delfts blauw fabeltje

Als u deze rubriek een beetje volgt, weet u het al: Pieter van Foreest woonde niet in het kleinste huisje van Delft. Nog zo’n fabel is dat de plateelbakkerijen waar Delfts blauw werd gemaakt, zich vestigden in voormalige bierbrouwerijen. Lees meer +

Onleesbaar archief

Populair in de jaren tachtig en negentig van de twintigste eeuw, maar in de eenentwintigste eeuw al nauwelijks meer in gebruik. Het gaat hier niet om vijftiende-eeuwse lastige handgeschreven teksten, wel om ander archiefmateriaal dat om welke reden dan ook onleesbaar dreigt te worden. Lees meer +

Geld doet wonderen

Nicolaes Broedersen (1679-1762) geldt als bouwpastoor van de fraaie oudkatholieke kerk op het Bagijnhof. Hoe hij die klus klaart, is tot in detail bekend. Lees meer +

De B van bidprentjes

In de bibliotheek van het Stadsarchief staan zes eenvoudige kartonnen dozen, gevuld met duizenden envelopjes op alfabet gesorteerd. Het is een prachtige verzameling bidprentjes, zie hier een selectie van wat alleen al bij de B staat. Lees meer +

Tromp en Vondel

Joost van den Vondel is misschien wel de eerste dichter des vaderlands. Hij rijmt en dicht over allerlei gebeurtenissen, gevraagd en ongevraagd, betaald en uit liefhebberij. De dood van zeeheld Tromp en diens begrafenis in de Oude Kerk in Delft verleiden Vondel tot minstens drie gedichten. Lees meer +

Schaamteloos graaien

Als de Delftse studentenverenigingen in 1940 door de Duitse bezetter verboden worden, sluit ook sociëteit Phoenix de deuren. Studenten moeten toezien hoe Duitsers de boedel ongegeneerd in beslag nemen. Lees meer +

De uitzet van een VOC-soldaat

Nee, Vranck Abrahamse Bredervelt begint niet op zo’n mooi VOC-jacht aan zijn avontuur. Dat is gereserveerd voor de bewindhebbers en andere hoge pieten die de reis van Delft naar Delfshaven of omgekeerd maken. Lees meer +

Samen in de bedstee

Delft beschikt al in de vijftiende eeuw over een oude-vrouwenhuis, dat dienst doet tot 2000. Dat is Huyse van Sint-Christoffel in de Papenstraat, beter bekend als het dameshuis. Lees meer +

Anderhalve gulden voor een ring

Wie krap zit, wil geld lenen. Dat kon eeuwenlang bij de Delftse bank van lening. Toen deze instelling in 1923 de deuren sloot, stond de administratie klaar om vernietigd te worden. Lees meer +

De euro is zo gek nog niet

Het begint simpel met optellen en aftrekken, of zoals de schoolmeester in chique Latijn boven de opgavenbriefjes zet: additio en substractio. Lees meer +

De keizer van de Gasthuislaan

Buurtverenigingen hebben een lange geschiedenis, die ten minste terug gaat tot de zestiende eeuw. Lees meer +

77-urige werkweek

Deze willekeurig gekozen pagina uit een loonboek van Machinefabriek Reineveld toont de sociale kwestie in een notendop. En daarbij ook de problemen die het oplossen van dit arbeidersvraagstuk oproept. Lees meer +

De stad als eiland

Eeuwenlang is de omgeving van Delft een bestuurlijke lappendeken. Het gebied dat ooit één grafelijke hof vormde, valt al in de Middeleeuwen uiteen in een aantal ambachten, door toedoen van de graven van Holland zelf. Lees meer +

Melligers, Melgers of Baltes?

Het archief van de burgerlijke stand is een walhalla voor genealogisch onderzoek. Vanaf 1811 hebben alle inwoners een vaste, geregistreerde achternaam. Dat maakt het zoeken overzichtelijk. Als iedereen zich tenminste al direct aan de regels houdt… Lees meer +

Met blijdschap geven wij kennis

De geboorte van een baby is een belangrijke persoonlijke gebeurtenis die je met je naasten viert. Kersverse ouders sturen geboortekaartjes rond aan familie en vrienden. Lees meer +

Gestolen beenderen

276 kilo beenderen. Dat is de buit van een paar Delftenaren die op 14 januari 1901 in één van de treinwagons klimmen waar deze onmisbare grondstof voor de Lijm- en Gelatinefabriek klaarligt om gelost te worden. Lees meer +

Gerrit Paape: de pen als wapen

‘Grijpt, Burgers, grijpt de wapens aan!’ Met deze opruiende woorden spoort Gerrit Paape in 1784 zijn stadgenoten aan om een einde te maken aan de heerschappij van de traditionele regentenkliek. Lees meer +

‘Tip tap top …

… de datum heeft een hoedje op.’ Of: ‘de datum staat er bovenop’, zoals Jo van den Berg op 10 juni 1931 schrijft in het poëziealbum van klasgenootje Marie van Velzen. Lees meer +

Het paradijs van Groenewegen

De Delftse dichter Hubert Cornelisz Poot komt in 1725 woorden tekort in zijn lofzang op de buitenplaats Haeghzigt van Juliaen Groenewegen en Johanna Stoel. Lees meer +

Stempelen voor steun

De crisisjaren zijn berucht om het stempelen. Werklozen moeten zich dagelijks melden om aan te tonen dat ze echt geen baantje hebben. Alleen dan ontvangen ze een bescheiden uitkering. Lees meer +

Duizend emmertjes water halen

Ooit gehoord van de ‘geaffecteerden tot de brandspuit’? Nee, dat zijn geen brandweerlieden die overdreven deftig praten. Het gaat om mensen die zijn aangewezen om in geval van brand een spuit te halen en te bedienen. Lees meer +

9,5 meter protest

Het ontwerp mag er lieflijk uitzien, er zijn volop Delftenaren die er van gruwen. Niet omdat zij de art nouveaustijl misplaatst vinden, wel omdat de kosten op de gemeentekas drukken. Lees meer +

6.396.000 geweerkogels

Het Algemeen Handelsblad schrijft liever niet over jubilea, maar maakt in 1879 een uitzondering voor 200 jaar Constructiewerkplaatsen in Delft. Lees meer +

Postuum op de brandstapel

Hemelvaartsdag 1528. Een processie trekt vanuit de Nieuwe Kerk door de stad. Opeens klinkt geschreeuw. Lees meer +

Italiaans vakwerk

Op 5 mei 1732 kreeg Joseph Bollina toestemming zich met vrouw en kind vanuit Den Haag in Delft te vestigen. Lees meer +

Brandenboeken

Is het een schoorsteenbrand, een kleine binnenbrand of een grote uitslaande brand? Het zijn drie van de acht categorieën die de Delftse brandweer hanteert in de eigen administratie. Lees meer +

Valentijn

De stukjes in deze rubriek 365 Dagen Delft tellen elk tussen de drie- en vierhonderd woorden. We zouden deze aflevering voor ruim de helft kunnen vullen met alleen al de titel van dit boek van François Valentijn. Lees meer +

Experimentele woningbouw

Een grote woonkamer, twee slaapkamers, centrale verwarming en een balkonnetje. In de jaren zestig verrijzen tientallen flats in de nieuwe wijk Voorhof ten zuidwesten van Delft. Lees meer +

Kruithuis in pastel

Afgaande op de lieflijke kleurtjes zou je niet zeggen dat dit een ontwerptekening is voor een militair complex. Lees meer +

Breiende belhamels

Tot de idealen van het echtpaar Jacques en Agneta van Marken behoort aan het eind van de negentiende eeuw ook degelijk onderwijs voor de kinderen van hun werknemers. Speciaal voor meisjes wordt een naai- en breischool opgericht. Lees meer +

Een aanslag op prins Maurits?

Grote paniek bij de Haagpoort op 23 mei 1613. De Fransman Jean Desinards, afkomstig uit de Provence, schiet een pistool af, juist op het moment dat de koets van prins Maurits daar passeert. Lees meer +

Met of zonder N

Keizer Napoleon verleent Delft in 1813 dit nieuwe stadswapen, aangevuld met zijn initiaal N. Nederland is dan al drie jaar lang ingelijfd bij Frankrijk en het volk is de Franse overheersing meer dan zat. Lees meer +

Lappendeken Overschie

Johannes Kooij was misschien wel de enige die echt begreep hoe Overschie anno 1760 in elkaar zat. Hij moest ook wel, want hij was secretaris van het ambacht. Lees meer +

Kun je nog zingen …

… zing dan mee! Het motto van deze in 1906 uitgegeven zangbundel krijgt in 1920 een nieuwe impuls. De Nederlandsche Volkszangbond organiseert een eerste Volkszangdag om kinderen van alle gezindten gezamenlijk te laten zingen. Lees meer +

De heilige Hugo

Eindelijk een grafmonument voor deze grote Delftenaar, gemaakt door een Delftenaar en betaald door een Delftse familie! Lees meer +

Gevecht op de Markt

De Markt is het decor van een fel man-tot-mangevecht. De wapens kletteren, de paarden steigeren en de omstanders moedigen aan. Die omstanders zijn opvallend vrolijk gezind. Lees meer +

Particuliere scholen

Het is eigenlijk een verrassend klein boekje, het register waarin personen worden genoteerd die tussen 1589 en 1805 toestemming krijgen om onderwijs te verzorgen. En dat terwijl het er toch vele honderden zijn. Lees meer +

Militair zakboekje

Dit is geen sieraad. De waterafstotende omslag heeft niet kunnen voorkomen dat deze archiefbron er zelfs behoorlijk aftands uitziet. Lees meer +

De eerste kolonisten

Deze tien Delftenaren zijn uitverkoren. Het zijn de allereerste kolonisten uit het hele land die naar Ommerschans gaan. Daar verrijst een gloednieuw complex, waar zij een nieuwe start kunnen maken. Een verhuizing en een heropvoeding waar zij zelf overigens niet om gevraagd hebben. Lees meer +

Schuttersbubbel

‘Naar het leven getekend’ zet Willem van der Lely in het Latijn onder deze tekening. Misschien moeten we dat toch maar met een korreltje zout nemen. Lees meer +

Uitgevonden in Delft: Het burgerlijk huwelijk

‘Geeft daerop malcanderen de rechterhant.’ Zo besluit de burgemeester het huwelijksformulier – in Delft al sinds 1575. Op dat moment is het volstrekt nieuw dat de burgerlijke overheid zich met zoiets persoonlijks als het huwelijk bemoeit. Lees meer +

Sloopbestek

Enigszins verstopt in de inventaris van het archief van de St.-Hippolytusparochie zit een map met gevoelige materie. Het dossier gaat over de locatie Voorstraat oostzijde: ‘Stukken betreffende de sloop van het kerkgebouw, 1973-1974.’ Lees meer +

Een Delftse cavalliere

Hugo de Groot is wereldberoemd als rechtsgeleerde – en terecht. Met de bekendheid van zijn verwant Dirck Graswinckel is het een stuk minder gesteld – en dat is eigenlijk wel een beetje jammer. Lees meer +

Triomf en tragiek

Omstanders voelen zich misschien wel enigszins triomfantelijk. Deze twee ronkende Duitse bommenwerpers zijn in mei 1940 toch maar mooi uit de lucht geschoten. Lees meer +

‘Huyden my, morghen dy’

Waar rozemarijn al niet goed voor is: als de pest heerst, is het aan te raden dat je je huis met rozemarijn ‘beroockt’, want de rook verdrijft de ‘quade lucht’. Lees meer +

Reclame van niveau

De kruisbestuiving tussen de Polytechnische School en de Delftse industrie leidt rond 1900 niet alleen tot een economisch bloeiende stad, maar ook tot creatieve uitspattingen. Lees meer +

Met een mijter op het schavot

Een bisschop, herkenbaar aan zijn mijter, toont achter een masker van Christus zijn ware, valse gezicht. Lees meer +

CSI Delft

In het Kalverbos staat een grafzerk met de tekst ‘Ici repose Louis XVII’. De hier in 1845 begraven Karl Wilhelm Naundorff heeft altijd verklaard een zoon te zijn van Lodewijk XVI en Marie-Antoinette. Lees meer +

Een goed rapport

‘Is dom, luij, en heeft geen lust om iets te leeren, zo dat er niet van kan gemaakt worden.’ Het zal je maar gezegd worden, als aspirant-leerling van de Fundatie van Renswoude. Het is duidelijk: de lat ligt hoog en de rapporteur is streng. Lees meer +

Burgemeester in oorlogstijd

In april 1941 ontvangt de burgemeester van Delft tot driemaal toe een anonieme kaart. Een ervan wordt op 15 april gestuurd: ‘Waarde landverrader, gelukgewenscht met de verjaardag van die rasploert Hitler.’ Lees meer +

Delft brandt!

Deze tekening zou wel eens de oplossing kunnen bieden voor een van de grootste raadsels in de Delftse geschiedenis: wat was de oorzaak van de stadsbrand van 3 mei 1536? Er is in de loop der tijd heel wat geredeneerd en gegist. Lees meer +

Hagenaars plunderen Delft

Eeuwenlang is de schutterij verantwoordelijk voor de stadsverdediging. In de achttiende eeuw komen de schutters zelf onder vuur te liggen Lees meer +

Drie rijtuigen, twee karren en één schaap

Vanaf 1 mei 1863 is Delft heer en meester over de jaagpaden langs de Vliet. Lange tijd onderhoudt de stad deze belangrijke verbindingsroute samen met Den Haag, vrijwel altijd in goed overleg. Lees meer +

Geschiedenis of innovatie

Verfraaiingsvereniging Delfia, in 1897 opgericht door middenstanders, doet er alles aan om toeristen naar Delft te lokken. Lees meer +

Het grootste archiefstuk

Er zijn niet veel archiefstukken die een bijnaam hebben, maar dit is er eentje. Het staat bekend als het Groot Privilege en dat is niet voor niets. Lees meer +

Veertien kleine biggetjes

Ze waren ongewild en onbedoeld van historisch belang: de veertien biggen die op donderdag 27 april 1972 op de Delftse veemarkt te koop werden aangeboden. Lees meer +

Avonturenlogboek

Meer dan honderdduizend kinderen en jongeren zijn lid van scouting, waar ze wekelijks lol hebben en de meest geweldige avonturen beleven. Er zijn scouts op het land, in het water en zelfs in de lucht. Lees meer +

Een goede investering

In 1829 leenden 45 Delftenaren elk 200 gulden uit voor een nog op te richten ‘negotiatie’. Zij zagen kansen voor deze onderneming. Lees meer +

Boerenverdriet

Wie denkt dat een vervoersverbod voor vee een recente uitvinding is, vergist zich. Al in de achttiende eeuw worden er beperkingen aan de handel opgelegd, als Holland wordt geteisterd door uitbraken van veepest. Lees meer +

Annexionisten

We kunnen ons toch niet laten ‘dooddrukken tusschen plattelandsgemeenten en fabrieken’, zo betoogt de Delftse burgemeester in 1919. Lees meer +

Leonardo della Notte

In het Italiaans klinkt alles mooi, vooral de bijnaam van de geboren Delftenaar Leonard Bramer. Hij wil schilder worden en vertrekt in 1615, op zijn achttiende, naar Rome. Lees meer +

De archivaris bepaalt

Vergeet de rijdende rechter, huur een archivaris in. Dat is precies wat het gemeentebestuur omstreeks 1900 doet als het de schietbaan bij de Stadsdoelen wil opheffen. Lees meer +

Regententrots

Op 24 november 1772 krijgen de burgemeesters bezoek van Dirk van Heemskerk van Beest. Hij komt namens zijn zuster Geertruid, de weduwe van meester Willem van der Lely. Lees meer +

Christus en de santenkraam

Dit weekend hebben pastoors en dominees het makkelijk met de preekkeuze: tijdens Pasen gaat het over de opstanding van Christus. Lees meer +

Vuilbrieven

Het is nauwelijks voor te stellen wat er door de Carel Jacobsz van Delft heen ging toen hij op 25 juli 1648 dit document in ontvangst nam. Lees meer +

Voor én tegen

Een archief heeft geen mening. Bij historische en actuele discussies komen als het goed is alle schakeringen uiteindelijk in het archief terecht. Neem het parkeerbeleid van Delft. Lees meer +

De gevilde rechter

Wie tegenwoordig ‘Delfland’ hoort of leest, denk meteen aan het hoogheemraadschap. Dat was tot 1811 niet zo vanzelfsprekend. Tot dat jaar bestond er namelijk ook een baljuwschap Delfland, ook wel de hoge vierschaar genoemd. Lees meer +

Win-win-win-winsituatie

Wie in de negentiende eeuw van de Vliet naar de Schie wil, of omgekeerd, neemt vanaf 1866 de paardentram dwars door de binnenstad of stapt over op een vaartuig. Lees meer +

Oud nieuws

Wat een verschil met de dikke pakken papier die de krantenbezorgers van nu door onze brievenbussen moeten duwen. Eeuwenlang bestaat de courant uit niet meer dan één velletje folio dat aan beide zijden is bedrukt. Lees meer +

Delft 773 jaar stad

Nog één nachtje slapen, dan is Delft jarig, voor de 773ste keer maar liefst! 15 april 1246 kan namelijk gelden als de geboortedatum van de stad. Lees meer +

Zingend op reis

Dit is pagina 67 uit het plakboek over het jaar 1954. Zo zijn er achttien dikke plakboeken vol met reisverslagen, knipsels en jubelende recensies. Om welke wereldsterren dit gaat? Lees meer +

Beleggen brengt risico’s met zich mee

Rendementen uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. Bij het zien van dit lege inschrijvingsbiljet voelt dat als een wat misplaatste waarschuwing. Stel dat je indertijd het geld had gehad om hierin mee te gaan… Lees meer +

Het raadsel van Kensington Palace

Het is heel verrassend om in het Delftse Stadsarchief een boedelinventaris van Kensington Palace uit 1696 te vinden. Op zoek naar een verklaring val je van de ene verbazing in de andere en blijkt dat het verhaal nog steeds niet af is. Lees meer +

Waar zetten we Hugo neer?

Hier wordt geen uit de gratie geraakte dictator van zijn voetstuk getrokken. Het betreft de alom gewaardeerde Hugo de Groot die in 1954 een nieuwe standplaats krijgt. Lees meer +

Een Oranjegezinde timmerman

Twee portretten van chic geklede personen te paard. De tekening met de dame is gesigneerd G. v.d. Storm. Veel helpt dat niet: in geen enkel naslagwerk is iets over hem of haar te vinden, net zo min als in databases op internet. Lees meer +

De Fabriek = NKF

Tien jaar lang moest het geheim blijven, daarna mocht het Stadsarchief de lijst met pseudoniemen vrijgeven. Die afspraak gold het in 2009 uitgegeven boek De Fabriek van elektrotechnicus Frederik H. Kreuger. Het is inmiddels 2019 en dus staat nu zwart op wit over wélk bedrijf hij schreef en wie daarin figureren. Lees meer +

Piet Hein

‘Piet Hein, zijn naam is klein, maar zijn daden benne groot.’ Zo luidt het refrein van het lied dat Jan Pieter Heije in 1844 schreef. Het gaat over een gewone jongen uit Delfshaven, die de hele wereld bevoer en een fabelachtige carrière maakte. Lees meer +

Wereldreiziger

Arthur Tutein Nolthenius (1891-1956) is weinig honkvast. Hij wordt geboren in Den Bosch en woont onder meer in Amsterdam, Utrecht en Den Haag. Lees meer +

Zorgkosten in de Gouden Eeuw

In onze tijd worden mensen soms gemangeld tussen uitkeringsinstantie, gemeente, verzekeraar en zorgverlener. Dat is niets nieuws: ook in de zogenaamde Gouden Eeuw probeert iedere instelling de kosten zoveel mogelijk bij een ander te leggen. Lees meer +

De Jolige Tippelaars

Sommige archiefstukken intrigeren alleen al door hun naam. Wie kan een omschrijving als ‘De Jolige Tippelaars’ weerstaan? Lees meer +

Stamboomonderzoek in 1611

Op 7 oktober 1611 krijgt Jacob van der Burch bezoek. Segher Krijnen en Cornelis Sijbers komen een geschilderd drieluik bekijken. Segher maakt er een fraaie tekening van en samen ondertekenen zij een uitvoerige beschrijving van het werk. Lees meer +

Vijftig jaar vergaderen

‘Nog immer met onverzwakten ijver werkzaam.’ Zo kenschetsen collega’s van jonkheer mr. Adriaan van der Goes van Naters hem in 1884. De opmerking komt niet uit de lucht vallen, want Van der Goes van Naters zit dan al vijftig jaar in het bestuur van het Meisjeshuis. Lees meer +

Vader loopt int wilt

In de Middeleeuwen is armenzorg een taak van de Heilige-Geestmeesters. Het geld dat zij ontvangen uit kerkcollectes, erfstellingen en legaten beleggen zij in landerijen en renten. Lees meer +

Uit het leven gegrepen

Het is een mooie staalkaart van dominees die voorgaan in de Nederlands-hervormde kerk. Generaties Delftenaren groeien op met één of meer wekelijkse preken van deze mannen. Lees meer +

Kerkhofgeheimen

Op 29 december 1657 vond een bijzondere transactie plaats. De regenten van het Oude en Nieuwe Gasthuis kregen van het stadsbestuur een spiksplinternieuw pesthuis. Lees meer +

Twee studentencorpora

De oudste studentenvereniging van de stad is het Delftsch Studenten Corps, opgericht in 1848. De Delftsche Studenten Bond, uit 1897, noemt zich de een na oudste club. Dat is niet helemaal waar. Lees meer +

School in de kerk

Het valt misschien niet mee om in dit plaatje de Waalse Kerk te herkennen. Er is dan ook nogal wat veranderd sinds Frans van Bleyswijck omstreeks 1700 deze gravure maakte. Lees meer +

Antiek orgel te koop

Zouden de twee personen op dit werk van Johannes Bosboom de koop overwegen? Bosboom schilderde het tafereel in 1856, het jaar waarin het orgel van de Oude Kerk in de verkoop ging. Lees meer +

Patronen knippen

Hoeveel mensen kunnen hier nog mee uit de voeten? Zelf kleding maken is nu voorbehouden aan hobbyisten, in de jaren vijftig was het een volwaardig vak. Lees meer +

25 maart: Nieuwjaarsdag!

Als Dirck van Bleyswijck in de zeventiende eeuw zijn stadsgeschiedenis schrijft, kan hij nog beschikken over bronnen die nadien verloren zijn gegaan. Zo citeert hij uit een niet overgeleverd kroniekje van Joost Henricxz: Lees meer +

De Rotterdamsepoort

Mensen over de hele wereld kennen de Rotterdamsepoort, ook al is die al bijna twee eeuwen weg. Hij staat namelijk prominent op het Gezicht op Delft van Johannes Vermeer, geschilderd omstreeks 1660. Lees meer +

Versieringskunst

Het is een ambacht dat we nu anders zouden noemen, maar de term dekt de lading wel. Sipke Baars (1877-1956) is een binnenhuisschilder die zich naast het gewone schilderwerk toelegt op technieken als kalligraferen, marmertekenen, houtimitatie en decoratieschilderen. Lees meer +

Bij Vermeer is niets te halen

‘Niet te haelen’, noteert de klerk van de Kamer van Charitate op 16 december 1675. De boedel van de daags daarvoor overleden Johannes Vermeer blijkt zo gering, dat er niets overschiet voor de armenzorg. Lees meer +

Hoffotograaf

Hij leert het vak van zijn aanstaande schoonmoeder, en dat is niet de eerste de beste. De uit Duitsland afkomstige Emma Kirchner is een gerespecteerd fotografe als Henri de Louw (1851-1944) omstreeks 1872 als leerling bij haar in dienst komt. Lees meer +

De Delftse Donderslag

Dominee Pieter de Witte wist het zeker: de ‘Delffsche Donder-slagh’ was een straf van God. Het kerkvolk gaf zich over aan wereldlijk vermaak en onderling gekrakeel. Tot overmaat van ramp trad het stadsbestuur laks op tegen katholieken. Lees meer +

Geen broodje aap

De litho van Hendrik Wilhelmus Last ziet er komisch uit. Een trein hobbelt als in een kermisattractie met een enorme bocht om een huis heen. Het lijkt te zot om waar te zijn. Lees meer +

Het kan niet alle dagen feest zijn

Het lijkt zo’n simpel klusje, het klaarleggen van de ‘ornamenten’ ofwel de gewaden van de priester voor de mis. Maar Sibrand Jacobszoon, die op 25 maart 1457 wordt benoemd tot koster van de Oude Kerk, weet wel beter. Lees meer +

Het uur U

Het lijkt eenvoudig: een fotoboek over de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog. Maar fotograferen is sinds november 1944 verboden en de fotografen hebben allemaal de leeftijd om voor de Arbeidsinzet opgepakt te kunnen worden. Lees meer +

Delftshaven

De naam zegt het al: de nu Rotterdamse wijk Delfshaven was oorspronkelijk de haven van Delft. In 1389 verleende hertog Albrecht van Beieren, graaf van Holland, toestemming aan de Delftenaren om een vaart te graven naar de Maas. Lees meer +

Erfenis van F.W. Braat

Koninklijke Fabriek F.W. Braat verkoopt aan het eind van de negentiende eeuw zinken ornamenten tot ver in het buitenland. De twee jongste zoons van oprichter F.W. Braat nemen het moderne en uiterst succesvolle metaalbedrijf in 1884 over. Lees meer +

De laatste kloosterzuster

Soms moet je een ogenschijnlijk dorre tekst even op je in laten werken om te beseffen hoe ingrijpend de inhoud eigenlijk is. Lees meer +

121 jaargangen

Als in 2001 het laatste nummer van De Fabrieksbode verschijnt, staan er 121 jaargangen op de teller. Daarmee weet het tijdschrift een plekje te veroveren in het Guinness Book of Records, het is het langst onafgebroken verschenen bedrijfsblad ter wereld. Lees meer +

Een windbrief voor een Zaankanter

De Gouden Eeuw komt niet vanzelf. Het Delftse stadsbestuur moet heel wat moeite doen om de plaatselijke economie te stimuleren. Lees meer +

Een katholiek interieur

Katholiek Delft haalt in 1749 opgelucht adem. Op de hoek van de Molenpoort en de Burgwal opent een katholiek weeshuis. Ouderloze kinderen van geloofsgenoten kunnen voortaan hier terecht en hoeven niet meer opgevangen te worden in het algemene, gereformeerde weeshuis aan de Oude Delft. Lees meer +

Een verdwaalde soldaat

In het huis Verwersdijk 45 zit een gevelsteen met het jaartal 1537 en een afbeelding van twee knolrapen. Die komen ook voor op prentjes van de Delftse rederijkerskamer met het devies ‘Wij rapen gheneucht’. Lees meer +

Thorarol

Het depot van het Stadsarchief herbergt kilometers papier. Het merendeel hiervan is verpakt in kartonnen mappen en zuurvrije archiefdozen. Slechts enkele archivalia hebben daarnaast nog een andere behuizing. Lees meer +

Volgens Bartjens

Dit is aflevering 183 van de rubriek 365 Dagen van Delft. We zijn dus over de helft, volgens Bartjens. Lees meer +

Schimmelvrij

Stegen en sloppen zijn schilderachtig, maar zijn ze ook schimmelvrij? Piet Kramer legt in 1907 de Bagijnesteeg vast, nu de Bagijnestraat. Lees meer +

Zwaar geschut

Willem van Oranje vestigde zijn hoofdkwartier niet voor niets in Delft. De stad beschikte over een omwalling, muren en poorten, lag ver achter de linies en had goede verbindingen over land maar vooral over water. Lees meer +

Knooppunt voor groente en fruit

Delft profiteert als marktstad al sinds de Middeleeuwen van het Westland, de ‘tuin van Holland’. Aan het eind van de negentiende eeuw neemt de handel in groente en fruit fors toe Lees meer +

Het geheugen als archief

Het archief is het geheugen van de stad, wordt wel eens gezegd. Maar het omgekeerde gaat soms ook op: als je geen archief hebt, moet je terugvallen op je geheugen. Lees meer +

Brandschade

De stadsbrand van 1536 is niet de enige ramp die de stedelijke archieven heeft getroffen. In de nacht van 3 op 4 maart 1618 wordt het stadhuis aan de Markt namelijk verwoest door brand. Lees meer +

Kabbelgat

Dit wordt een druk weekend voor stadsprinses Astrid, oftewel Kabbelaar de 43ste. Zij is de in november verkozen hoogheid van de Stichting Delftse Carnavalsviering, DCV Kabbelgat. Lees meer +

Wederopbouw in beeld

‘Een echte Tiemen van der Reijken.’ Wie er een beetje oog voor heeft, haalt ze er meteen uit. Als geen ander portretteert deze fotojournalist het naoorlogse Delft. Lees meer +

Onze man in Den Haag

Op zondag 28 februari 1796 vertrekt Willem Hendrik Teding van Berkhout (1745-1809) voor drie maanden naar Den Haag. Hij neemt ‘met veel regret’ afscheid van zijn vrouw en kinderen, maar de plicht roept. Lees meer +

Lotnummer

‘Lang vijf voet, twee duym, drie streeken.’ De oude lengtematen op dit lotnummer variëren per regio. Lees meer +

4800 Behoeftige nazaten

‘Mijn moeder is getrouwd in 1926 en viel net buiten de boot’, schrijft een mevrouw in 2013 enigszins spijtig op een stamboomforum op internet. Lees meer +

Een beduimeld boekje

De Delftse binnenstad telt in de Middeleeuwen tien kloosters. Hier leiden mannen of vrouwen een vroom leven, vrijwel volledig afgescheiden van de wereld. Hoe ontstaat zo’n klooster eigenlijk? Lees meer +

Hoofdpijndossier

Deze grafiek komt uit een hoofdpijndossier van Openbare Werken. Hij laat zien hoeveel poeptonnen er nog zijn in Delft. Lees meer +

Een boerderij voor twee hammen?

Volgens een populair volksverhaal is aan de Rotterdamseweg ooit een boerderij verkocht voor twee hammen. Daarom heet hij sindsdien de Hamwoning en zijn in 1608 boven de toegangspoort twee reliëfs van een ham aangebracht. Lees meer +

Damesconcerten

Voor of door dames? De boodschap zou tegenwoordig vast verkeerd begrepen worden. Lees meer +

De Pacificatie in de praktijk

Zodra Delft zich op 27 juli 1572 aansluit bij de Opstand tegen Spanje, begint de uittocht van katholieken. Vooral priesters en kloosterlingen vrezen het ergste – en met reden. Lees meer +

Sixties in de boekerij

Van de seksuele revolutie tot revolutionair marxisme-leninisme. De jaren zestig spatten van de pagina’s van dit beduimelde schrift van katholieke studentenvereniging Sanctus Virgilius. Lees meer +

Vergunningen van klein tot groot

Wie denkt dat het iets van deze tijd is dat je overal een vergunning voor moet hebben, moet eens een kijkje nemen in oude ‘consentboeken’. Lees meer +

150 kilo boter

Vloeken is niet toegestaan, wie vecht wordt bestraft, en bier is ook al uit den boze. De kraankinderen van de Stadswaag kennen een strikt reglement. Lees meer +

Lutherse hulp van buiten

De ‘lutherie’ is omstreeks 1520 de eerste protestantse stroming die in Delft de kop op steekt. Lees meer +

Functionele stad

Twee- à driehonderd woningen per jaar. Dat is het bouwtempo van Delft in de jaren tussen 1950 en 1960. Dat lijkt misschien aardig, maar is bij lange na niet genoeg. Lees meer +

Maria Strick

Oefening baart kunst. Als dat ergens voor geldt, is het wel voor schrijven. Niemand die dat beter weet dan onderwijzeres Maria Strick. Lees meer +

Een Ashanti-prins in Delft

Deze daguerrotypie is om meer dan één reden fascinerend. Het is de oudste foto uit de collectie van het Stadsarchief, de geportretteerde was een Ashanti-prins en de meeste mensen kennen hem uit een roman: De zwarte met het witte hart van Arthur Japin. Lees meer +

Van perkament naar papier naar internet

Het Stadsarchief beheert vandaag de dag kilometers archief, maar is natuurlijk ooit klein begonnen, al is dat wel heel lang geleden. Het allereerste overzicht van de inhoud, ofwel de oudste inventaris, is ruim zeven eeuwen oud. Lees meer +

Tok-Tok

‘Ik zweer bij Tok-Tok, geen ander voer komt hier in ’t hok’ zingt revueartiest Lou Bandy in de jaren dertig van de twintigste eeuw. Het lied staat op een 78-toerengrammofoonplaat, waarvan het Stadsarchief een geluidsopname bewaart. Lees meer +

De Lakengracht

In 1644 maakt Johan van Beest op verzoek van de burgemeesters een kaart van het gebied tussen de Verwersdijk en de oostelijke singelgracht. De stad is in de groei en er is veel nieuwe woonruimte nodig. Lees meer +

Niet verscheurd

Technisch en administratief volmaakt. Zo staat het door de Duitse bezetter ingevoerde persoonsbewijs bekend. Voor iedereen die de Tweede Wereldoorlog heeft meegemaakt is het altijd een beladen document gebleven. Frederika Johanna Drenth (1895-1991) bewaarde het tussen de andere oorlogspapieren die zij aan het Stadsarchief naliet. Lees meer +

De haverpacht van Pijnacker

Dat je in het Stadsarchief informatie over Pijnacker vindt, is niet zo gek. In 1995 bracht de toen nog zelfstandige buurgemeente haar archieven onder in Delft. Maar ook lang daarvoor was hier al heel wat te vinden over Pijnacker. Lees meer +

Verloren vorm

De naam van de methode is poëtischer dan de titel van het kunstwerk. André Pelgrim gebruikt de techniek van de ‘verloren vorm’ voor deze houtsnede van de tunnelbouw in de Spoorzone. Lees meer +

Vluchtelingenbeleid

Guilliaem Verbaeck uit Ieper, Jan Cornelisz van Brugge, Leenert Jansz van Hasselt. Op het eerste gezicht is er niet veel bijzonders aan dit rijtje nieuwe poorters en hun borgen dat de stadssecretaris in 1594 maakt. Maar er gaat een pijnlijk verhaal achter schuil. Lees meer +

Historische maskerades

Paul Tetar van Elven wint als jonge kunstenaar al diverse medailles voor zijn werk. De verkoop van schilderijen is echter onvoldoende om van te leven. Lees meer +

Buurtkrant

‘Wat staat er in deze krant? Helaas niet veel.’ De redacteur van de Tanthof Buurtkrant ziet het in 1982 uiterst somber in. Lees meer +

Een vorstelijke slingerprent

In het tijdperk van internet en televisie kun je overal live bij zijn en hoef je niets te missen. Neem nou de uitvaart van een lid van de koninklijke familie. Lees meer +

Milieu in de Gouden Eeuw

We denken wel eens dat het milieu een uitvinding is van de twintigste eeuw. Maar eeuwen geleden waren mensen zich ook al bewust van milieuvervuiling, al heette dit toen nog niet zo. Lees meer +

De Franse bezetting

Het komt niet vaak voor dat bezetters worden onthaald als helden. Maar in 1795 is dat wel het geval, als de Fransen Delft binnentrekken. Lees meer +

Patiëntendossier

Het inzien van een medisch dossier kan tegenwoordig niet zomaar, en terecht. Dat maakt het doorbladeren van de drie overgeleverde patiëntregisters uit het Bethelziekenhuis extra bijzonder. Lees meer +

Bron met verstrekkende gevolgen

Een archiefstuk is per definitie niet schuldig. Maar wat als het de weerslag is van een weerzinwekkende administratie? Het secretariearchief bevat diverse lijsten die tijdens de Tweede Wereldoorlog op last van de bezetter zijn gemaakt, zoals de opgave van Joodse artsen, Joodse onderwijzers en Joodse leerlingen. Lees meer +

Potter in Delfshaven

Was Delfshaven nou afhankelijk van Delft, of was het andersom? Voor allebei is wat te zeggen. Lees meer +

‘Turkenpensions’

Twintig mannen in een huis met één wc. Gastarbeiders die in de jaren zestig naar Delft komen, zijn vaak overgeleverd aan particuliere huiseigenaren die het niet altijd even nauw nemen met de logiesverordening. Lees meer +

Vlaamse huisjes

Een Yperstraat en een Doorniksteeg – en ooit had Delft ook nog een Brugsestraat en een Rijsselstraat. Vier Vlaamse steden vernoemd in een Hollandse binnenstad, daar moet een verhaal achter zitten. Lees meer +

Slimme modernisering

Een jongen met een gebroken been ligt op zaal bij een volwassen teringlijder. Om dit soort situaties in de toekomst te voorkomen, moet het Oude en Nieuwe Gasthuis aan het eind van de negentiende eeuw een flinke moderniseringsslag maken. Deze infographic maakt inzichtelijk hoe dat gelukt is. Lees meer +

Vervening en droogmakerij

Steden zijn energieverslinders. Dat geldt nu, maar dat gold ook al in vroegere eeuwen. Lees meer +

Wallerapparaat

Het is een tongbreker, maar zette de naam van de in Delft afgestudeerde chemicus François Gerard Waller (1860-1935) wel op de kaart. Lees meer +

Barbarijse zeerovers

Voorjaar 1693. Langs de Delftse grachten loopt Lijsbeth Noortbergen, op zoek naar mensen die haar willen helpen. Lees meer +

Onze club gaat nooit verloren

Een nieuwe stencilmachine redt in 1978 de Maand-Revue van de Delftse Voetbal Vereniging Full Speed. Lees meer +

Cornelis Musius

Wie niet tegen gruwelijke beelden kan, moet maar niet al te grondig naar deze prent kijken. Daarop wordt namelijk tot in de gruwelijkste details weergegeven hoe Cornelis Musius, de pater van het Sint-Agathaklooster, op 10 december 1572 aan zijn eind kwam. Lees meer +

Dichter-ondernemer Perk

Het Stadsarchief bezit verspreid over de collectie tientallen gedichten. Dit ene vers springt er toch uit omdat het van J.C. Perk is. Niet van de beroemde Jacques Perk die met zijn romantische sonnetten furore maakte, maar van zijn oom: Jacobus Clemens Perk (1818-1868). Lees meer +

Grootse plannen

De noordelijke dwarsbeuk van de Oude Kerk ziet eruit alsof hij er eigenlijk niet bijhoort. De rest van de kerk is relatief laag en gebouwd in sobere baksteen. Maar dit gedeelte is hoog, met grote gotische vensters en veel versiersels. Lees meer +

Delf’s Blaue, aflevering 428

De titel van het hoofdartikel in het Delftsch Nieuwsblad is iedere week gelijk: Delf’s Blaue. De auteur is ook iedere week dezelfde: J. van Achelen. Toch wordt zelfs naar deze 428ste aflevering in 1907 nog met angst en beven uitgekeken. Lees meer +

Een wonderkind uit Delft

In de zestiende eeuw gingen jongens die goed konden leren, rond hun negende naar de Latijnse School – de ene een jaartje eerder, de andere een jaartje later – om die een jaar of zes later weer te verlaten. Er waren echter uitzonderingen en misschien wel de meest bizarre was Hugo de Groot. Lees meer +

11.890 kilometer

Prosper Henri Julius van Lawick legt 11.890 kilometer af voordat hij in 1864 aan zijn opleiding in Delft begint. Alleen hier kan hij het felbegeerd diploma halen om carrière te kunnen maken op de plek waar zijn wieg stond: in Soerabaja op Java. Lees meer +

Een huishouden van Jan Steen?

In 1655 vervaardigde Jan Steen het schilderij dat vanouds bekendstaat als ‘De burgemeester van Delft’. Tot 2006 – toen schreven twee Amsterdamse hoogleraren dat deze gezeten burger niemand anders kon zijn dan korenkoper Adolf Croeser, met zijn dochter Catharina. Lees meer +

Beroep: huisvrouw

Klas 1c heeft het zwaar op donderdag. Warenkennis koken, huishoudelijk werk en dan tot half vijf nog handmatig verstellen. Het zijn vakken die de leerlingen voorbereiden op hun werk als huisvrouw. Lees meer +

Middeleeuwse klanken

Horen hoe een middeleeuws document uit het Sint-Agathaklooster klinkt? Dat kan tegenwoordig allemaal. Klik op deze link en u hoort het stuk dat hier is afgebeeld. Lees meer +

Toveren met licht

Christiaan Huygens houdt zijn kinderen al in de zeventiende eeuw zoet met een zelf uitgevonden laterna magica. Technische vernieuwingen zorgen ervoor dat de toverlantaarn in de tweede helft van de negentiende eeuw echt populair wordt. Lees meer +

Vermeer en Leeuwenhoek

Veel bezoekers van archieven doen onderzoek naar hun voorouders. De jongste twee eeuwen zijn relatief simpel. Sinds 1811 worden geboorte, huwelijk en overlijden door de overheid vastgelegd in de registers van de burgerlijke stand. Lees meer +

Inschattingsfout

Als de Bourdon nu luidt, is dat nieuws. Mensen op straat maken er filmpjes van omdat deze klok met een diameter van 2,3 meter in de Oude Kerk eigenlijk alleen nog maar luidt bij bijzondere gelegenheden als bijzettingen in de koninklijke grafkelder. Lees meer +

Luchtkasteel

Als de in 1665 gemaakte plannen door waren gegaan, was aan de Geerweg een tuchthuis verrezen met deze kapitale voorgevel. Of zelfs een hogere, want er lagen nog grootsere ontwerpen klaar. Maar het heeft niet zo mogen zijn: dit tuchthuis bleef een luchtkasteel. Wat ging er mis? Lees meer +

H.G. H en K.

Hier moesten de ontvangers van deze ansichtkaart het mee doen. ‘Wij komen vrijdag naar huis. Ook de groeten van A. en J.’ Lees meer +

Turftonsters

Op het eerste gezicht is het vreemd dat Delft een Brabantse Turfmarkt heeft. Werd hier in de omgeving dan geen turf gewonnen? Lees meer +

Woonwensen in een afbraakwijk

Toen de gemeente in 1956 een alomvattend nieuw bestemmingsplan aannam, het Komplan, was duidelijk wat er moest gebeuren met vaak slecht onderhouden arbeiderswoningen in de binnenstad: sanering. Lees meer +

De Leidschendam

De Schie en de Vliet vormden samen de economische levensader van Delft. Ze waren al sinds het ontstaan van de stad van essentieel belang voor de aan- en afvoer van water, goederen en mensen. Het was dan ook geen wonder dat Delft zeggenschap wilde hebben over deze waterwegen. Lees meer +

Culturele hotspot

Het Sint Agathaplein is in 1950 zes dagen lang een culturele hotspot, lang voordat het Delftse gemeentebestuur dat anno 2018 in een toekomstvisie vastlegt. Lees meer +

Van bier naar brandewijn

De voorname Delftse familie Van Berckel was eeuwenlang actief in de biernijverheid, de kurk waarop de lokale economie dreef tot het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Lees meer +

Kipptoestel

Weegschalen, reageerbuizen, cilinders, pipetten en pincetten waren instrumenten die P.J. Kipp & Zonen te koop aanbood, hier op een factuur voor het Oude en Nieuwe Gasthuis uit 1875. Firma Kipp was toen al jaren een begrip in de wereld van de scheikunde. Lees meer +

Oranjes harde handen

Willem van Oranje vestigde zich in het najaar van 1572 in het Prinsenhof, waar hij in 1584 werd vermoord. Hij verbleef hier slechts af en toe: in totaal 28 maanden, iets meer dan twee jaar. Dat was te weinig om Delft tot een veilige stad te maken. Lees meer +

Gelukkig nieuwjaar!

Zo eenvoudig maakten negentiende-eeuwse gemeentedienaren zich er niet van af. Zij gingen op 1 januari de deuren langs met een speciaal gedrukte ‘nieuwejaars zegenwensch’. Lees meer +

Uitmuntend

TripAdvisor geeft de Oostpoort een ‘certificaat van uitmuntendheid’, een huldeblijk voor toeristische attracties die onafgebroken goede reizigersbeoordelingen krijgen. Die populariteit is niet iets van de laatste tijd. Lees meer +

Perkamentrecycling

‘Zonde om weg te gooien, precies wat ik nodig heb’, zal een rentmeester van het Oude Gasthuis hebben gedacht. Hij kwam een groot perkamenten boekwerk tegen en zag meteen voor zich hoe hij dat kon gebruiken. Lees meer +

Daar zit in muziek in

Een anonieme gift uit 1901 leverde het Stadsarchief negentien katernen bladmuziek op met in totaal 1560 composities, grotendeels met de hand geschreven. Dat moest wel het werk zijn van een zeer ijverige musicus. Lees meer +

Het Duyvelsgat

Oudere Delftenaren kennen de naam Duyvelsgat nog wel: het was een barakkencomplex bij Aan ‘t Verlaat, bestemd voor de huisvesting van studenten. Het werd in 1949 neergezet als tijdelijke oplossing voor de hoge woningnood na de Tweede Wereldoorlog, maar bleef uiteindelijk staan tot 1972. Lees meer +

Eerste referendum

Dit stembiljet vroeg in 1952 om een duidelijke mening, maar niet van alle Nederlanders. Lees meer +

Weeskinderen als bijvangst

In een kaartboek vind je kaarten, dat is logisch. Maar landmeters beperkten zich gelukkig niet altijd tot een eenvoudige weergave van de opgemeten percelen. Lees meer +

Kunst delven

Kunstminnend Delft moppert begin jaren twintig van de twintigste eeuw. Het gemeentebestuur heeft ‘weinig tot niets’ voor cultuur over en stadsgenoten lijken kunst ‘min of meer als verderfelijk’ te beschouwen. Lees meer +

De hemel op een koopje

Vaak wordt gedacht dat protestanten het alleenrecht op kerkscheuring hebben, maar katholieken kunnen er ook wat van. Lees meer +

‘Insiedentjes’

Wie dit begrijpt, mag het zeggen. Het lijkt een spellingsoefening waarbij je moet aanvinken waar de fouten zitten. Lees meer +

Een walvis in de gracht

Wat hebben de komeet van Halley, de sprinkhanentrek, een Haarlems grafschrift, de pestvogel en een 75 jaar getrouwd paar in Sassenheim met elkaar te maken? Lees meer +

Lossen in de silo

Hij lijkt op de raket die Kuifje naar de maan brengt, maar de meeste Delftenaren weten wel beter. Lees meer +

De plundering van het Sint-Lucasgilde

Wie de term Sint-Lucasgilde hoort of leest, denkt onwillekeurig in de eerste plaats aan schilders. Het omvatte echter veel meer beroepsgroepen. Lees meer +

Vliegveld Holland

Het lijkt een vreemde eend in de bijt: een KLM-dossier over een vliegveld bij Delft. Dat er geen luchthaven kwam, mag duidelijk zijn. Toch is dit dossier niet zomaar een kortstondig proefballonnetje. Lees meer +

Mevrouw Van Oldenbarnevelt

Iedereen – nou ja, bijna iedereen – kent het verhaal over de onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt in 1619. Maar hoeveel mensen zouden weten dat hij een deel van zijn leven in Delft woonde en dat zijn vrouw hiervandaan kwam? Lees meer +

De ware Congreganist

De toelatingsoorkonde tot de Mariacongregatie voor katholieke jongemannen is prachtig. Het is zeker in de beginjaren ook een kunststuk om binnen te komen. Lees meer +

De mythe van de visbanken

Bij de visbanken op de hoek van de Camaretten en de Hippolytusbuurt staat een bord met ‘Sinds 1342’. Waar zou die claim op zijn gebaseerd? En wat is er van waar? Lees meer +

Handen uit de mouwen

Deze foto van Openbare Werken uit de vroege jaren dertig straalt daadkracht uit. Je ziet dat de gemeentewerkers met belangwekkend werk bezig zijn. En dat klopt ook. Lees meer +

Het leven is kort

Het werd er al vroeg ingepompt bij de pupillen van het Meisjeshuis: ‘Het leven is kort’. Maar ook andere wijsheden moesten de kinderen zich eigen maken door schrijfoefeningen. Lees meer +

Geheime brieven

Je vindt er geen liefdesperikelen of onthullende bekentenissen, maar intrigerend is zo’n archief natuurlijk wel: de ‘ingekomen en verzonden geheime brieven van de burgemeester’. Lees meer +

Hoofdstad van de Kabeljauwen

Delft is vermoedelijk nooit machtiger geweest dan in 1351. Er woedde een felle strijd om de opvolging in het graafschap Holland tussen Willem van Beieren en zijn moeder Margaretha. De meeste steden kozen voor Willem; hun aanhangers werden om onbekende redenen Kabeljauwen genoemd. De adel koos overwegend voor Margaretha; zij… Lees meer +

Sloopkogel

Ziehier de verliezers van de Spoorzone. Jarenlang blijft hun lot onzeker tot in 2009 de seinen definitief op groen gaan voor de aanleg van een spoortunnel door Delft. De sloopkogel maakt korte metten met de woningen aan de Van Leeuwenhoeksingel en de Houttuinen. Lees meer +

Declarabele uitvaartkosten

Uitvaarten van leden van de stadhouderlijke familie waren heuse spektakelstukken die veel aandacht trokken. Net als nu lagen er draaiboeken klaar waarin alles tot in de puntjes werd geregeld. Lees meer +

Gevaarlijke schrijfsels

Dit schrift bleef jarenlang verborgen. Sara Johanna Spijker deed vanaf 1 november 1940 bijna dagelijks verslag van haar leven in Delft, vijf oorlogsjaren lang. Lees meer +

Geluk bij een ongeluk

De kruithuisontploffing van 1654 was een regelrechte ramp, maar een geluk bij een ongeluk voor de bewoners van het Hofje van Gratie. Lees meer +

Preken en poëzie

De ‘hartelijk geliefde broeders en zusters’ uit dit fragment zijn Delftse kerkgangers die op 5 december 1852 de intredepreek beluisteren van de naamgever van de remonstrantse kerk aan Oude Delft 102: P.A. de Génestet. Lees meer +

Het Sint-Nicolaasgilde

In het huis Oude Langendijk 7A zit een gevelsteen met twee gekruiste kolfstokken. Die werden in vroeger tijd gebruikt voor het kolfspel, de voorloper van het hedendaagse golf. Lees meer +

Sint zat te denken…

Inspiratie nodig? Vergeet het Rijmwoordenboek, kom naar het Stadsarchief. Daar worden drie schriften met ‘Sint-Niklaas rijmpjes’ bewaard, geschreven in het keurige onderwijzershandschrift van Johannes de Koning (1876-1922). Lees meer +

Keesje Tromp

Dat hij altijd ‘Keesje’ werd genoemd, zal Cornelis Maartensz Tromp hebben gestoken. Zijn vader was een gevierde zeeheld en zijn eigen pretenties logen er ook niet om. Lees meer +

Grenzen stellen

Deze kaart van Delft is vreemd. Er staan aanknopingspunten genoeg op – de Buitenwatersloot, de Haagweg en de Schie – maar de binnenstad lijkt op een leeggelopen ballon. Lees meer +

Het kleinste huisje?

Als je stiekem meeluistert met wat rondleiders vertellen, hoor je soms de gekste dingen. Zo doet nog steeds het verhaal de ronde dat Pieter van Foreest, stadsgeneesheer van 1558 tot 1595, heeft gewoond in het kleinste huisje van Delft, Oude Delft 147. Zou het echt? Tijd om het archief in te duiken! Lees meer +

Op de barricades

Spandoeken vind je niet in een archief, maar dit protestaffiche maakt wel deel uit van de collectie. Lees meer +

Een kerk in de hemel

De Nieuwe Kerk is niet zomaar ergens neergezet, daar ging een heus visioen aan vooraf. Tenminste, als we de kroniek mogen geloven die wordt bewaard in het British Museum. Lees meer +

De honger verbeeld

Wie het gevoel kent, zal het nooit meer vergeten. Maar hoe leg je aan anderen uit wat honger met je doet? De Delftse kunstenaar-fotograaf Peter Odijk maakte over de Hongerwinter 1944-1945 een serie van tien pasteltekeningen, waarmee hij het beklemmende gevoel vastlegt. Lees meer +

Vestingwerken

Na een moeilijk begin kwam het helemaal goed tussen hertog Albrecht en Delft. In 1359 had de nog maar net aangetreden landsheer de stad belegerd en zwaar gestraft voor haar medewerking aan een opstand tegen zijn gezag. Lees meer +

Aardappelen met schildpadsoep

De vrolijke kleurtjes verhullen niet dat dit groezelige archiefstukken zijn, met vetvlekken en al. Toch zijn menu’s van de indertijd zeer populaire eettafels een prachtige bron voor het Delftse studentenleven. Wat schaft de pot in november 1978? Lees meer +

Huwelijkse voorwaarden in het klooster

Voor het opstellen van een testament of huwelijkse voorwaarden ga je naar de notaris. Dat is al eeuwenlang zo. Maar in de zestiende eeuw kon je voor dergelijke zaken ook terecht bij het stadsbestuur. Dat had er zelfs aparte registers voor. Lees meer +

Probeersels

Kunstenaars kijken en turen. Ze wikken en wegen totdat de juiste voorstelling op het doek staat. Jan Heesterman was ook zo kritisch op zijn eigen werk. Toch bezit het Stadsarchief enkele mislukte kunstwerken van zijn hand. Lees meer +

Van Marktveld tot Markt

Abraham de Haan tekende in 1743 een fraai beeld van de Markt. Statige huizen omzomen een ruim plein tussen de Nieuwe Kerk en het stadhuis. Onder de bomenhaag voor de kerk staat een koets met twee paarden. Lees meer +

Als de bom valt

Deze brief onthult een onvermoede kant van het archief. Archivaris D.P. Oosterbaan biedt in 1961 zijn depot aan als schuilplaats. De Koude Oorlog woedt volop en de angst voor een atoomaanval lijkt reëel. Het gemeentearchief is sinds enkele jaren gevestigd aan Oude Delft 169 en kan in de kelder honderd mensen herbergen. Lees meer +

Delft boekenstad

De uitvinding van de boekdrukkunst in de vijftiende eeuw was een heuse culturele revolutie. Boeken hoefden niet meer met de hand te worden overgeschreven, maar konden veel sneller en dus goedkoper worden verspreid. Delft speelde een belangrijke rol in deze ontwikkeling. Lees meer +

Trein in de straat

Delft was jarenlang een bouwput. Het spoor moest onder de grond. Logisch, want zo’n spoorlijn dwars door de stad is ontzettend onhandig. Deze kaart uit circa 1845 laat goed zien hoe onhandig. Lees meer +

Drie executies voor zeventien gulden

Schout Christiaen van der Goes is een intrigerende figuur in de Delftse geschiedenis. Hij was in functie van 1559 tot 1581. In de eerste elf jaar van zijn ambtsperiode moest hij in opdracht van de Spaanse koning hard optreden tegen iedereen die afbreuk deed aan het katholicisme. Lees meer +

Fraaie kerken

Aan de Burgwal verrees in 1882 de Sint-Jozefkerk, nu de Maria van Jessekerk. Met 1700 zitplaatsen een bouwwerk van formaat. Kosten noch moeite waren gespaard om de kerk te bouwen en in te richten. Lees meer +

Een verdacht kroniekje

Als iets te mooi lijkt om waar te zijn, is het dat meestal ook. Dat geldt zelfs voor dingen die je in het Stadsarchief vindt. Lees meer +

Omschakeling naar aardgas

Aardgasvrij wordt de norm. Het is niet de eerste energietransitie in Nederland, want in de jaren ’60 van de twintigste eeuw moesten huishoudens juist overschakelen op aardgas. Lees meer +

Bieroorlog: Delft klopt Amsterdam

Eeuwenlang dronk iedereen bier. Het water uit grachten en sloten was ongeschikt voor consumptie, maar als je het kookte en op smaak bracht, was het prima te drinken. Lees meer +

Bohemien in Delft

Groots en meeslepend wil hij leven. Tekenaar en schilder Piet Kramer werkt een tijdje in Parijs, lijdt er honger en keert terug naar zijn geboorteplaats. Lees meer +

Een stadswandeling in 1600

Een paar eeuwen terug in de tijd en dan een stadswandeling maken – wie zou dat niet willen? Het klinkt misschien gek, maar de beste manier om bij zo’n bijzondere ervaring in de buurt te komen, is het raadplegen van oude belastingregisters. Lees meer +

Een aantrekkelijk pak tabak

Sinds 2016 staan er afschrikwekkende foto’s op pakjes sigaretten, bedoeld om het roken te ontmoedigen. Het Stadsarchief heeft ook veel tabaksverpakkingen, alleen staan daar juist aantrekkelijke plaatjes op. Bedoeld om het roken te stimuleren… Lees meer +

Vrouwenoproer

Je zou het niet zeggen als je naar deze prent kijkt, maar de rellen die hier zijn afgebeeld, speelden zich in 1616 af in Delft. Lees meer +

Gaat de vlag uit?

Deze vraag is in november 1813 van cruciaal belang, zeker voor de schrijver van dit verslag. Hendrik van Berckel (1783-1862) is dan twee jaar onderburgemeester van Delft en vreest voor zijn positie. Lees meer +

Groenteschuitjes

Van de Oostpoort heeft het Stadsarchief honderden tekeningen, prenten, gravures en foto’s. Die poort kennen we zo langzamerhand wel, dus dan dwaalt de blik wel eens af naar wat er verder te zien is. Bijvoorbeeld op deze aquarel van Isaac van Ketweg van omstreeks 1760. Lees meer +

Terug naar de schoolbanken

Zie hier het leven een van hbs-scholier in een notendop: alle rapportcijfers van klas 1 tot en met 5. Dit is duidelijk geen studiebol, de jongen blijft zowel in de eerste als in de derde klas zitten. Lees meer +

De slachters van Pijnacker

Molenaar Dirk Cornelis Boer uit Berkel en Rodenrijs, bakker Johannes Wilhelm Korts uit Maassluis, slager Evert Kroesbeek uit Wateringen, bleker Theunis van Gaale uit Den Hoorn – allemaal moeten zij in 1750 naar Delft om te worden beëdigd door de schepenbank, net als honderden anderen. Lees meer +

Plan Berlage

Dit is een toekomstvisioen voor Delft anno 1921. Het is het resultaat van werkzaamheden van een commissie vol zwaargewichten, onder wie de beroemde architect H.P. Berlage. De gemeenteraad ontvangt het kleurrijke uitbreidingsplan en bedankt de commissie. Daar blijft het bij. Lees meer +

Een omgangsregeling voor boeken

Ruzie over boeken – je kunt je er tegenwoordig weinig meer bij voorstellen. Maar in de eerste helft van de vijftiende eeuw lag dat anders. Boeken waren nog handgeschreven, dus schaars en kostbaar. Dan was een bibliotheek van bijna honderd titels opeens de moeite waard om ruzie over te maken. Was het niet om de inhoud of het principe, dan wel om het kapitaal dat zo’n verzameling vertegenwoordigde. Lees meer +

Kattenbelletjes

Een persoonlijk bericht, een praktische mededeling en problemen met de nieuwe Leerplichtwet van 1969. Dat alles is hier samengebald in een afgescheurde snipper papier. Het is niet vreemd dat het Stadsarchief soms ook dit soort kattenbelletjes bewaart. Lees meer +

De stichteres van Delft

Jonkvrouw Rikarde van Holland wordt wel beschouwd als de stichteres van Delft. Volgens achttiende-eeuwse tekeningen in het Stadsarchief zijn twee verschillende zegels van haar bekend. Op een rond zegel is zij afgebeeld als adellijke dame te paard, op een spitsovaal exemplaar als non. Hoe zit dat? Lees meer +

Een geschilderd geschenk

Soms ligt er een cadeautje in het archief. Dit is zelfs een geschenk in de letterlijke betekenis van het woord. Cornelis Ouboter van der Griendt (1797-1868) ontving deze prachtige kunstwerkjes van zijn cursisten, als dank voor de lessen die hij hun geleerd had. Lees meer +

Dot het beste met min kint

Ze kon redelijk schrijven, dat is zo ongeveer alles wat we weten van de vrouw die dit briefje met haar kind achterliet bij het Weeshuis. Ze doet hierin een beroep op de ‘vaders’ om goed voor hem te zorgen, in de hoop dat God het hun zal lonen. Haar eigen naam noemt ze niet, en ook die van het kind blijkt niet uit het kattenbelletje. Maar ze schrijft wel wie de vader is: Claes Molimi. Lees meer +

Doodsportret

Hartverscheurend is de aanblik van dit dode kindje. Fotografe Emma Kirchner maakte dit portret in het laatste kwart van de negentiende eeuw. Het was een periode waarin de fotografie snel populair werd. Jong en oud, maar dus ook dood en levend verschenen voor de lens. Lees meer +

Hemelse klanken

Ondanks de stadsbrand van 1536 is er verrassend veel archief bewaard gebleven van de Delftse parochiekerken. Een van de pareltjes is deze oorkonde van de Utrechtse bisschop uit 1462. Lees meer +

Shoppen bij Schaap

Nu bijna alle rekeningen digitaal verwerkt worden en we nauwelijks nog papieren post versturen, vallen de negentiende-eeuwse briefhoofden des te meer op. Het zijn kunststukjes die naam, faam en de te verkopen waar van de middenstanders aan de man moeten brengen. Lees meer +

Binnenlandse paspoorten

Als je in een archief een register van binnenlandse paspoorten tegenkomt, denk je natuurlijk eerst aan reisdocumenten voor personen. Maar wie het openslaat, ontdekt dat het om iets heel anders gaat: scheepsvrachten! Lees meer +

Italiaanse ‘associazione’

‘Vaders, houdt uw dochters binnen.’ Dat is enigszins gechargeerd de boodschap van de Delftse stichting Vesta. Lees meer +

De privacy van de beul

Wie in de zestiende eeuw over de Schoolpoortbrug de stad in- of uitwandelde, moest niet gek opkijken als hij opeens gekerm of gekrijs uit de toren hoorde komen. Die werd namelijk gebruikt als gevangenis door de baljuw van Delfland en bij het verhoor van verdachten ging het er soms ruig aan toe. Lees meer +

Een ‘onvaderlands’ besluit

Taptoe Delft ligt in de jaren zestig en zeventig vaak onder vuur. Jongeren en voornamelijk linkse politici willen van het militaire muziekevenement af. In 1974 lukt dat, maar niet tot ieders tevredenheid. Lees meer +

Het vliegende legertje

Een heus leger voor de stad! Met liefst 700 man sloeg de Delftse revolutionair Adam Mappa in augustus 1787 zijn tenten op buiten de Haagpoort. Deze actie van het zogenaamde vliegende legertje was het voorlopig hoogtepunt in de strijd tussen patriotten en prinsgezinden. Lees meer +

Oeroude sportclub

Delftse studenten waren er vroeg bij. Toen sport als vrijetijdsbesteding nog maar net voet aan de grond kreeg, bezat het Delftsch Studenten Corps al een sportieve ondervereniging. De Delftsche Studenten Scherm-, Gymnastiek- en Athletiekvereeniging Odin werd in 1848 opgericht. Een sportvereniging de oudste noemen, leidt onherroepelijk tot discussie. Telt de… Lees meer +

Een opgegraven archiefstuk

Archivarissen beheren documenten en archeologen doen bodemonderzoek. Soms raken hun werkvelden elkaar op een onverwachte manier, bijvoorbeeld als een archeoloog een middeleeuws charter opgraaft. Van 1969 tot 1978 en in 1991 worden opgravingen verricht op het terrein van het voormalige kasteel Altena, ten noorden van de ingang van DSM aan… Lees meer +

Niet in de collegebanken

Studenten van de Technische Universiteit zitten niet altijd met hun neus in de boeken. Zij moeten ook af en toe de handen uit mouwen steken. Dat was in het verleden niet anders. Peter Odijk maakte in de jaren dertig een mooie fotoreportage van een faculteit zonder ook maar één collegebank. Lees meer +

Toerisme in de Gouden Eeuw

‘En hier staan we met z’n allen bij het praalgraf in de Nieuwe Kerk.’ Je hoort het moeder zeggen als ze de visite het schilderij laat zien. Tegenwoordig sturen we elkaar selfies om anderen te laten weten bij welke toeristische attracties we zijn geweest. In de zeventiende eeuw moest er… Lees meer +

Op de bon

Distributiebonnen doen al snel aan de Tweede Wereldoorlog denken. Honger en rantsoenering horen echter net zo goed bij de Eerste Wereldoorlog thuis. Een bonte verzameling bonnen is in die jaren noodzakelijk om eerste levensbehoeften te kunnen kopen. Brood, melk en vlees gaan allemaal op rantsoen. Nederland blijft neutraal, maar met… Lees meer +

De zieke kwakzalver

De Delftse kermissen waren vanouds gekoppeld aan de jaarmarkten rond Sint-Odulfus (12 juni) en Sint-Gillis (1 september). De eerste viel in de Middeleeuwen samen met de Grote Ommegang. Lees meer +

Molens in soorten en maten

Korenmolen De Roos is de enige nog bestaande molen in Delft, maar er waren er in het verleden vele. Korenmolens, zaagmolens, oliemolens, wipmolens, volmolens – en zelfs eentje voor de mayonaise. Pardon? Jawel, u leest het goed. Lees meer +

Harman Schinckel onthoofd

‘Adieu nu o beminde huysvrouw tot dat wy malkander in Godes Rycke weder sullen sien. Geschreven op mynen sterfdach den XXIII. July 1568.’ Enkele uren nadat drukker Harman Schinckel deze woorden onder aan zijn afscheidsbrief schreef, werd hij op de Markt onthoofd. Lees meer +

Parfum in Australië

Het Stadsarchief bewaart deze oorkonde voor een prestigieuze zilveren medaille, ontvangen voor een Delftse bijdrage aan de Wereldtentoonstelling in Melbourne in 1880. Het was de achtste wereldtentoonstelling en de eerste die op het zuidelijk halfrond plaatsvond. Lees meer +

Kleurrijke uitvaart

Een koninklijke uitvaart is een zwaar onderwerp. De Delftse kunstenaar Dirk van Dien gaf op 15 oktober 2002 een beetje kleur aan het afscheid van prins Claus. Lees meer +

Te huur: het Prinsenhof

Op 12 juni 1584 werd Frederik Hendrik, zoon van Willem van Oranje en Louise de Coligny, gedoopt in de Nieuwe Kerk. Lees meer +

Blekerij Onz Buiten

Wie meer dan oppervlakkig naar de beroemde Kaart Figuratief van Delft kijkt, valt het ongetwijfeld op: her en der rond de stad liggen enorme hemden, broeken en andere kledingstukken. Ze zijn naar verhouding veel te groot getekend om duidelijk te maken dat hier blekerijen worden afgebeeld. Het blekersambacht werd overal… Lees meer +

Een park met stijl

Vader en zoon Zocher waren in de negentiende eeuw razend populaire tuinarchitecten. Voor Delft maakten zij drie ontwerpen, waarvan er slechts één werd uitgevoerd: het Agnetapark. De andere twee plannen verdwenen in het archief. Lees meer +

De zaak hangt nog

‘De zaak is nog hangende’, hoor je af en toe in het nieuws over een proces. De oorsprong van deze uitdrukking staat op deze foto. Eeuwenlang werden processtukken in de lengte gevouwen en geborgen in een juten zakje ingediend bij de rechtbank. Daar werd er een stukje papier of perkament… Lees meer +

Openluchtmuseum

Delft als historisch attractiepark. De bekende hoogleraar decoratieve kunst Herman Rosse werkte dat plan in 1946 uit in dit boek. Motorverkeer werd verboden en ouderwetse handwerkslieden moesten voor het nodige vermaak zorgen. Het college van B&W nam de plannen grif over. Rosse wilde de binnenstad behouden als stedenbouwkundig monument. Er… Lees meer +

Ooggetuige van de kloostersloop

Het Stadsarchief bezit een album met ingeplakte tekeningen van onder meer de sloop van het kartuizerklooster en Koningsveld. Het stadsbestuur besloot daartoe in 1573 om te voorkomen dat Spaanse troepen van daaruit Delft zouden belegeren. Lees meer +

Een foto van puin

Niet meer dan een flinke schuit vol stenen. Dat was er in 1960 nog over van de fundamenten van de Rotterdamsepoort. Toch koestert het Stadsarchief deze foto. Lees meer +

Het Straatje van Vermeer gevonden!?

Al meer dan een eeuw proberen wetenschappers en amateurs te achterhalen waar Johannes Vermeer omstreeks 1658 ‘Het Straatje’ schilderde. In 2015 haalde de Amsterdamse hoogleraar Frans Grijzenhout alle kranten en journaals met een nieuwe theorie. Lees meer +

Ruziënde regenten

Niets verraadt dat er over de hoofden van de jongeren in het Weeshuis felle ruzies woeden. De Delftse fotografe Emma Kirchner maakt omstreeks 1880 deze prachtfoto van de oudste weesmeisjes. Zij poseren met de naaimoeder en de onlangs voor hen aangeschafte handnaaimachine. Ogenschijnlijk is er niets aan de hand. Lees meer +

Het Vildersbos

Op de Kaart Figuratief van 1678 zien we net buiten de Haagpoort een terrein met de naam Nieuwe Plantage. Lees meer +

Een hondenbaan

Het rapport vermeldt dat de Belgische Mastiff van koopman Willem van Vliet iets ‘spreidvoetig’ is. Verder wijkt het vaalgrijze, kortharige teefje niet af van een gewone viervoeter. Behalve dan dat deze hond een werkvergunning heeft. Lees meer +

Baas in eigen gasthuis

Het is maar een klein velletje perkament en ook de inhoud lijkt weinig betekenend. Graaf Floris V beveelt het Delftse stadsbestuur op 13 april 1282 om jaarlijks twee toezichthouders aan te stellen voor het gasthuis. Maar voor de nog jonge stad is dit een mijlpaal. Lees meer +

Zoek de verschillen

Woonprogramma’s weten wel wat we leuk vinden: even binnenkijken bij iemand anders. Hoe geweldig zou het zijn om dat in een negentiende-eeuws huis te kunnen? Kunstenaar Cornelis Ouboter van der Griendt (1797-1868) biedt ons die kans. Lees meer +

De buskruitramp van 1742

De Delftse Donderslag was toch in 1654? Ja, maar ook in 1742 werd Delft opgeschrikt door een enorme kruitexplosie. Die gebeurtenis is veel minder bekend. In 1592 kreeg Moijses van Nederveen van het Delftse stadsbestuur toestemming om buiten de Waterslootsepoort een kruitmolen op te richten. Het bedrijf stond net over… Lees meer +

Er gaat niets boven Delft

Tientallen Groningers verbleven in 1866 in Delft. Ze waren als krankzinnigen opgenomen in het Sint-Jorisgasthuis in de Annastraat. Maar waarom zaten ze hier zo ver van huis en haard, van familie en vrienden? Lees meer +

Kaartboek van het Leprooshuis

Het Stadsarchief beschikt over een fraaie collectie kaartboeken uit de zestiende, zeventiende en achttiende eeuw. Lees meer +

Stomp of spits

Er is een handig hulpmiddel om een oude afbeelding van de Nieuwe Kerk te dateren. Heeft de kerk een relatief lage en wat stompe torenspits, dan dateert de afbeelding van vóór 29 september 1872. Toen ging immers die oude spits in vlammen op. Lees meer +

Fake news in 1748

Wie is de baas in de stad? Dat is de vraag als in 1748 een nieuwe schout moet worden aangesteld. Lees meer +

Reglement voor Delfshaven

Delft heeft eeuwenlang geprobeerd Delfshaven klein te houden. Alleen bedrijvigheid die direct te maken had met scheepvaart en visserij werd toegestaan, om te voorkomen dat de stad welvaart zou verliezen aan haar satelliet aan de Maas. Toen Delft in 1536 voor een groot deel afbrandde, gingen stemmen op om de stad te herbouwen bij het strategisch gelegen Delfshaven. Het tegendeel geschiedde. Lees meer +

Verborgen begraafplaats

Op een afgeschermd veldje achter het Heilig Landpark tussen de Geertruyt van Oostenstraat en het Jan Joostenplein ligt de Joodse begraafplaats. Het is aan de oprukkende bebouwing én aan een archiefstuk te danken dat de hier begraven Delftenaren niet zijn vergeten. Lees meer +

Familie in oorlogstijd

De gewoonheid straalt van deze foto af: een vader leest zijn kinderen voor. Het wordt pas ongewoon als we ons realiseren dat de foto gemaakt is in 1941. Lees meer +

Engelse vrijgevigheid

Niet alleen de uitvaarten van de Oranjes waren spektakelstukken. Ook de rouwstoet voor een Engelse dame die op 26 februari 1688 door Delft trok, zal veel bekijks hebben gehad. Lees meer +

Winkelen in City Zuid

‘In 1970 zal Delft een heel andere gedaante hebben: Is dat niet het geval, dan klopt er iets niet.’ Dit berichtte het gemeentelijk jaarverslag over 1962 over City Zuid, een nieuw winkelgebied tussen de Molslaan en Nieuwelaan. Getuige deze foto zag Delft er omstreeks 1970 inderdaad anders uit, maar niet zoals bedoeld. Lees meer +

Het dikste archiefstuk

De jaarrekening van de gemeente Delft is tegenwoordig niet meer dan een klein stapeltje papier op A4-formaat met een ringbandje. Dat was in 1610 wel anders. Lees meer +

Marktplaats

Koopjesjagers opgelet. In 2013 kocht Stadsarchief Delft via Marktplaats een ingelijste tekening van de Pauwmolen in Vrijenban. Bij het openmaken van de lijst kwam een onderschrift tevoorschijn: ‘bij Delft, julij 1828 – B.J.’ Dat was een geweldige vondst, want hiermee Lees meer +

Tehuizen voor zwarte schapen

Op 3 juli 1666 legden drie personen voor notaris Frans Boogert verklaringen af. Zij deden dit op verzoek van Maria Thins, de schoonmoeder van Johannes Vermeer. Maria wilde vastgelegd hebben hoe haar zoon Willem Bolnes zich had misdragen. Hij maakte schulden, schold Lees meer +

Een boot van Boot

Heel wat schepen zijn voor het eerst te water gelaten in de Delftse Schie. Aan de Rotterdamseweg zaten rond 1900 diverse werven, onder meer de in 1981 door Dirk van Dien vastgelegde Scheepswerf Boot. Lees meer +

Vervolging van homosexuelen

In 1730 kwam de Delftse schout Jacob van Wouw in een wel heel bijzondere situatie terecht. Normaal gesproken was hij degene die wetsovertreders oppakte en in staat van beschuldiging stelde. Hij trad dan op als eiser, waarna de schepenen het vonnis velden. Maar nu werd hij zelf vervolgd. Lees meer +

Feest met een oranje randje

Dictatoriaal regeren en dikdoenerij. Zo kenschetsen de leden het bestuur van de Vereniging Oranjedag in 1938. ‘Oranjedag dient gereorganiseerd’ kopt de Delftsche Courant. Waar is de saamhorigheid van het begin gebleven? In 1908 loopt heel Delft nog uit voor de eerste gondelvaart van deze club. Lees meer +

Het oude Meisjeshuis

Het Meisjeshuis werd in 1578 gesticht als voortzetting van het Middeleeuwse Heilige-Geestzusterhuis. De gebouwen van die instelling konden nog wel even mee, want ze waren na de stadsbrand van 1536 nieuw opgetrokken. Maar een kleine twee eeuwen later was er toch wel behoefte aan uitbreiding en nieuwbouw. Lees meer +

‘Power woman’ op reis

Instagram of Facebook hadden ze in de negentiende eeuw niet. Maar ook toen wilden reislustige types hun volgers wel graag laten zien waar ze allemaal geweest waren. Een handtekeningenboekje bood dan uitkomst. Lees meer +

Kloosterverbod

Sinds het begin van de vijftiende eeuw werd Delft in snel tempo een stad vol kloosters. In zeventig jaar tijd ontstonden er liefst tien. Sommige hadden slechts een tiental bewoners, maar het Sint-Agathaklooster telde niet minder dan 150 zusters. Naar schatting woonde in 1470 ongeveer 5% van de Delftse bevolking in kloosters en besloegen die zo’n 8% van de stedelijke ruimte. Voor veel mensen was de maat daarmee meer dan vol. Lees meer +

312 Sokken

Breipatronen met sokken voor het hele gezin en een scoreformulier per jaar. De in 1763 geboren Maria Catharina van Tomputte houdt het nauwgezet bij tijdens haar huwelijk met Adrianus Josephus van Berckel. Lees meer +

Vis voor de burgemeesters

Landmeter Johan van Beest had het in 1635 niet gemakkelijk bij het maken van deze kaart. Hij moest in opdracht van de burgemeesters het Grote of Oostmeer opmeten. Maar waar hield het water op en waar begon het land? Lees meer +

Spin in het web

Het is een boekje van niets. De inhoudsopgave somt bijna beschaamd een aantal gemeentelijke afspraken op. Delft komt hieruit naar voren als dé elektriciteitsleverancier in de regio, een rol die de stad aan het begin van de twintigste eeuw bijna tegen wil en dank kreeg toebedeeld. Lees meer +

Kris-Kras

Op de plek van Rietveld 85 stond van 1838 tot 1938 een hofje met de merkwaardige naam Kris-Kras. Dat was de volkse bijnaam van het genootschap Christo Sacrum, dat hier in 1802 een kerk liet bouwen. Het was een uniek voorbeeld van privatisering van godsdienst, dat echter geen lang leven was beschoren. Lees meer +

Vrije ziekenhuiskeuze

Het lijkt een moderne reclameslogan voor zorgverzekeringen. Toch beheerste de vrije ziekenhuiskeuze honderd jaar geleden ook al de gemoederen. Het ging toen om de vraag of arme stadsgenoten zelf voor één van de drie Delftse ziekenhuizen mochten kiezen. Gingen zij naar het openbare Oude en Nieuwe Gasthuis, het protestantse Bethelziekenhuis of het katholieke Sint-Hippolytusziekenhuis? Lees meer +

Godfried met de Bult

Toen Dirck van Bleyswijck in de zeventiende eeuw aan zijn stadsbeschrijving werkte, kon hij niet om de vraag heen wie Delft had gesticht. Hij kwam uit bij de elfde-eeuwse hertog Godfried met de Bult, die zijn bijnaam ontleende aan zijn gebochelde gestalte. Lees meer +
Inloggen