Delft 365 Berichten – Stadsarchief Delft

365 Dagen Delft

De euro is zo gek nog niet

Het begint simpel met optellen en aftrekken of zoals de schoolmeester in chique Latijn boven de opgavenbriefjes zet: additio en substractio. Maar als je wat verder bent, krijg je te maken met de multiplicatio en de diviso, ofwel vermenigvuldigen en delen. Lees meer +

Maria Strick

Oefening baart kunst. Als dat ergens voor geldt, is het wel voor schrijven. Niemand die dat beter weet dan onderwijzeres Maria Strick. Lees meer +

De Rotterdamsepoort

Mensen over de hele wereld kennen de Rotterdamsepoort, ook al is die al bijna twee eeuwen weg. Hij staat namelijk prominent op het Gezicht op Delft van Johannes Vermeer, geschilderd omstreeks 1660. Dan is het bouwwerk nog in volle glorie te bewonderen, inclusief de middeleeuwse voorpoort. Met zijn twee torentjes heeft hij wel iets weg van de Oostpoort, de enige Delftse stadspoort die nog bestaat. Lees meer +

Zwaar geschut

Willem van Oranje vestigt zijn hoofdkwartier niet voor niets in Delft. De stad beschikt over een omwalling, muren en poorten, ligt ver achter de linies en heeft goede verbindingen over land maar vooral over water. Om precies dezelfde redenen stichten zowel de Staten van Holland als de Staten-Generaal van de Republiek arsenalen in Delft. Het oorlogstuig ligt hier veilig, maar kan in geval van nood toch snel worden getransporteerd naar plaatsen waar het nodig is. Lees meer +

De hemel op een koopje

Vaak wordt gedacht dat protestanten het alleenrecht op kerkscheuring hebben, maar katholieken kunnen er ook wat van. Delft is begin achttiende eeuw het epicentrum van een heuse splitsing in de Nederlandse katholieke gemeenschap. Lees meer +

De buskruitramp van 1742

De Delftse Donderslag is toch in 1654? Ja, maar ook in 1742 wordt Delft opgeschrikt door een enorme kruitexplosie. Die gebeurtenis is veel minder bekend. Lees meer +

School in de kerk

Het valt misschien niet mee om in dit plaatje de Waalse Kerk te herkennen. Er is dan ook nogal wat veranderd sinds Frans van Bleyswijck omstreeks 1700 deze gravure maakt. Niet alleen in de kerk, maar ook in de school die hier zijn promotieplechtigheden hield. Lees meer +

Vervolging van homosexuelen

In 1730 komt de Delftse schout Jacob van Wouw in een wel heel bijzondere situatie terecht. Normaal gesproken is hij degene die wetsovertreders oppakt en in staat van beschuldiging stelt. Hij treedt dan op als eiser, waarna de schepenen het vonnis vellen. Maar nu wordt hij zelf vervolgd. Hij zou zich schuldig hebben gemaakt aan seksuele omgang met andere mannen. Lees meer +

Reglement voor Delfshaven

Delft weet Delfshaven eeuwenlang klein te houden. Alleen bedrijvigheid die direct te maken heeft met scheepvaart en visserij wordt toegestaan, om te voorkomen dat de stad welvaart zou verliezen aan haar satelliet aan de Maas. Als Delft in 1536 voor een groot deel afbrandt, gaan stemmen op om de stad te herbouwen bij het strategisch gelegen Delfshaven. Lees meer +

Kermis

De Delftse kermissen zijn vanouds gekoppeld aan de jaarmarkten rond Sint-Odulfus (12 juni) en Sint-Gillis (1 september). De eerste valt in de Middeleeuwen samen met de Grote Ommegang. Dat is de processie die sinds 1327 jaarlijks wordt gehouden met het beeld van Maria van Jesse uit de Oude Kerk. Sinds 1573 hebben de calvinisten het voor het zeggen en worden katholieke activiteiten verboden. De missen en processies verdwijnen, wat bleef zijn de jaarmarkten en kermissen. Lees meer +

De zaak hangt nog

‘De zaak is nog hangende’, hoor je af en toe in het nieuws over een proces. De oorsprong van deze uitdrukking staat op deze foto. Eeuwenlang worden processtukken in de lengte gevouwen en geborgen in een juten zakje ingediend bij de rechtbank. Lees meer +

Vervening en droogmakerij

Steden zijn energieverslinders. Dat geldt nu, maar ook al in vroegere eeuwen. Een groot verschil is dat de landschappelijke gevolgen van brandstofwinning indertijd ook in de nabijheid van de stad bijzonder zichtbaar zijn. Lees meer +

Te huur: het Prinsenhof

Op 12 juni 1584 wordt Frederik Hendrik, zoon van Willem van Oranje en Louise de Coligny, gedoopt in de Nieuwe Kerk. De burgemeesters worden uitgenodigd om namens de stad getuige te zijn van de plechtigheid. Als dank voor deze hoge eer schenken zij de hooggeboren ouders met een royaal gebaar het voormalige Sint-Agathaklooster, dat zij hun tot dan toe in bruikleen hebben gegeven. Lees meer +

Besturen bij toerbeurt

Wie denkt dat het landsbestuur tegenwoordig ingewikkeld is, zou zich eens moeten verdiepen in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Zelfs voor zeventiende-eeuwers is het een hele puzzel om te weten te komen wie wanneer waar zitting in heeft. Lees meer +

Keesje Tromp

Dat hij altijd ‘Keesje’ wordt genoemd, zal Cornelis Maartensz Tromp pijn doen. Zijn vader is een gevierde zeeheld en zijn eigen pretenties liegen er ook niet om. Jan Luyken maakt nog wel een prent van Tromps zogenaamde ‘lijkstatie’, de tocht van zijn huis aan de Keizersgracht in Amsterdam naar de schuit waarmee zijn lijk naar Delft wordt vervoerd. Lees meer +

Luchtkasteel

In 1665 liggen plannen klaar voor de bouw van een tuchthuis aan de Geerweg met deze kapitale voorgevel. Of zelfs een hogere, want er zijn nog grootsere ontwerpen overgeleverd. Maar het mag niet zo zijn: dit tuchthuis blijft een luchtkasteel. Wat gaat er mis? Lees meer +

Geluk bij een ongeluk

De kruithuisontploffing van 1654 is een regelrechte ramp, maar een geluk bij een ongeluk voor de bewoners van het Hofje van Gratie. Dat wordt in 1573 gesticht op de Geer door burgemeester Pieter Pietersz Sasbout. Op het achterterrein van zijn huis aan het begin van de Breestraat bouwt hij zes woninkjes. Die zijn bestemd voor gratis bewoning door echtparen van minstens vijftig jaar oud, ‘sonder kinderen of ander volck bij haer in te hebben’. Lees meer +

Het Straatje van Vermeer gevonden!?

Sinds mensenheugenis proberen wetenschappers en amateurs te achterhalen waar Johannes Vermeer omstreeks 1658 ‘Het Straatje’ schilderde. In 2015 haalt de Amsterdamse hoogleraar Frans Grijzenhout alle kranten en journaals met een nieuwe theorie. Een ogenschijnlijk saai belastingregister in het Stadsarchief lijkt de sleutel te bieden tot de oplossing van het mysterie. Lees meer +

Kruithuis in pastel

Afgaande op de lieflijke kleurtjes zou je niet zeggen dat dit een ontwerptekening is voor een militair complex. En toch gaat het om een cruciaal gebouw in de verdedigingslinie van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden: het Kruithuis aan de Schie, ten zuiden van de stad Delft. Lees meer +

Kerkhofgeheimen

Op 29 december 1657 vindt een bijzondere transactie plaats. De regenten van het Oude en Nieuwe Gasthuis krijgen van het stadsbestuur een spiksplinternieuw pesthuis. Het is gebouwd aan de oostkant van de stad, ter plaatse van de huidige Vondelstraat. Lees meer +

De Delftse Donderslag

Dominee Pieter de Witte weet het zeker: de ‘Delffsche Donder-slagh’ is een straf van God. Het kerkvolk geeft zich over aan wereldlijk vermaak en onderling gekrakeel. Tot overmaat van ramp treedt het stadsbestuur laks op tegen katholieken. De ontploffing van het kruithuis aan de Geerweg is volgens de dominee dus niets minder dan een goddelijke vermaning. Lees meer +

Samen in de bedstee

Delft beschikt al in de vijftiende eeuw over een oude-vrouwenhuis, dat dienst doet tot 2000. Dat is  Huyse van Sint-Christoffel in de Papenstraat, beter bekend als het dameshuis. Die bijnaam geeft de beperking aan: je moet wel wat geld en goed inbrengen om hier een plekje te verwerven. Lees meer +

De intercity van de Gouden Eeuw

Een trekschuit is in de zeventiende eeuw eigenlijk niets nieuws. Al honderden jaren worden boten over de Vlie en de Schie getrokken of ‘gejaagd’ door paarden of mensen. Zo ben je onafhankelijk van de wind en bovendien: op zulke smalle vaarten kun je meestal toch al niet zeilen. En al die tijd nemen vrachtschippers ook passagiers mee, al is het maar om een centje bij te verdienen. Lees meer +

Declarabele uitvaartkosten

Uitvaarten van leden van de stadhouderlijke familie zijn in de zeventiende en achttiende eeuw heuse spektakelstukken die veel aandacht trekken. Net als nu liggen er draaiboeken klaar waarin alles tot in de puntjes wordt geregeld. De uitdossing van de baar, het schoonmaken van de route van de rouwstoet, het uitnodigen van de gasten, het verdelen van de zitplaatsen in de kerk, enzovoorts. En natuurlijk de publiciteit voor en na de plechtigheid. Lees meer +

Vis voor de burgemeesters

Landmeter Johan van Beest heeft het in 1635 vast niet gemakkelijk bij het maken van deze kaart. Hij moet in opdracht van de burgemeesters het Grote of Oostmeer opmeten. Maar waar houdt het water op en waar begint het land? De grens is nauwelijks vast te stellen door de brede rietkragen. Toch heeft de stad reden om blij te zijn met dit drassige bezit. Lees meer +

Milieu in de Gouden Eeuw

We denken wel eens dat het milieu een uitvinding is van de twintigste eeuw. Maar eeuwen geleden waren mensen zich ook al bewust van milieuvervuiling, al heette dit toen nog niet zo. In middeleeuwse keurboeken staan bijvoorbeeld verboden om vuilnis op straat of in de gracht te gooien. Lees meer +

Dot het beste met min kint

Ze kan redelijk schrijven, dat is zo ongeveer alles wat we weten van de vrouw die in 1643 dit briefje met haar kind achterlaat bij het Weeshuis. Ze doet hierin een beroep op de ‘vaders’ om goed voor hem te zorgen, in de hoop dat God het hun zal lonen. Haar eigen naam noemt ze niet, en ook die van het kind blijkt niet uit het kattenbelletje. Maar ze schrijft wel wie de vader is: Claes Molimi. Hij zou vijf jaar geleden als sergeant uit Rotterdam zijn uitgevaren en ze weet niet beter of hij is nu kapitein. Lees meer +

Vuilbrieven

Het is nauwelijks voor te stellen wat er door de Carel Jacobsz van Delft heen gaat als hij op 25 juli 1648 dit document in ontvangst neemt. Het zal voelen als een vonnis: nu staat onomstotelijk vast dat hij melaats is en wordt verstoten uit de maatschappij. Lees meer +

Kaartboek van het Leprooshuis

Het Stadsarchief beschikt over een fraaie collectie kaartboeken uit de zestiende, zeventiende en achttiende eeuw. Meerdere Delftse instellingen laten op enig moment zo’n register aanleggen. Het bestaat uit plattegronden van hun landerijen, deskundig opgemeten door een beëdigde landmeter. De meeste kaarten worden getekend op duurzaam perkament en sommige zijn ware kunststukjes. Lees meer +

Toerisme in de Gouden Eeuw

‘En hier staan we met z’n allen bij het praalgraf in de Nieuwe Kerk.’ Je hoort het moeder zeggen als ze de visite het schilderij laat zien. Tegenwoordig sturen we elkaar selfies om anderen te laten weten bij welke toeristische attracties we zijn geweest. In de zeventiende eeuw moet er een schilder aan te pas komen om zo’n uitstapje te vereeuwigen. Lees meer +

Een verdwaalde soldaat

In het huis Verwersdijk 45 zit een gevelsteen met het jaartal 1537 en een afbeelding van twee knolrapen. Die komen ook voor op prentjes van de Delftse rederijkerskamer met het devies ‘Wij rapen gheneucht’. Daarom denkt men wel eens dat dit huis van de rederijkers was of van een lid van die vereniging. En daarom draagt de brug over de gracht tussen de Doelenstraat en de Visstraat zelfs de naam Rapenbloembrug. Lees meer +

Engelse vrijgevigheid

Niet alleen de uitvaarten van de Oranjes zijn spektakelstukken. Ook de rouwstoet voor een Engelse dame die op 26 februari 1688 door Delft trekt, heeft ongetwijfeld veel bekijks. Het gaat om Anna Morgan, kleindochter van Philips van Marnix, heer van Sint-Aldegonde. Lees meer +

Een wonderkind uit Delft

In de zestiende eeuw gaan jongens die goed kunnen leren, rond hun negende naar de Latijnse School – de ene een jaartje eerder, de andere een jaartje later – om die een jaar of zes later weer te verlaten. Er zijn echter uitzonderingen en misschien wel de meest bizarre is Hugo de Groot. Die is op zijn elfde al klaar. Lees meer +

Middeleeuwse klanken

Horen hoe een middeleeuws document uit het Sint-Agathaklooster klinkt? Dat kan tegenwoordig allemaal. Klik op deze link en u hoort het stuk dat hier is afgebeeld. Lees meer +

De moord in beeld

De eerste politieke moord uit de Nederlandse geschiedenis vindt plaats in Delft. Op 10 juli 1584 vermoordt de Fransman Balthasar Gérard in het Prinsenhof Willem van Oranje, de leider van de Opstand van de Nederlandse gewesten tegen Spanje. En zoals dat gaat met politiek, heeft een zaak altijd minstens twee kanten. Lees meer +

De haverpacht van Pijnacker

Dat je in het Stadsarchief informatie over Pijnacker vindt, is niet zo gek. In 1995 brengt de dan nog zelfstandige buurgemeente haar archieven onder in Delft. Maar ook lang daarvoor is hier al heel wat te vinden over Pijnacker. Dat is vooral een gevolg van de geldnood van keizer Karel V. Die krijgt in 1555 zijn financiën weer eens niet rond en daarom klopt hij bij de Hollandse steden aan om leningen. Lees meer +

Het leven is kort

Het wordt er al vroeg ingepompt bij de pupillen van het Meisjeshuis: ‘Het leven is kort’. Maar ook andere wijsheden moeten de kinderen zich eigen maken door schrijfoefeningen. ‘Zyt opmerkzaam’. ‘Met yver en lust’. ‘Benijd uw naasten nooit in zyn geluk’. ‘De vrees des Heeren is het beginsel der wysheid’. Lees meer +

Weeskinderen als bijvangst

In een kaartboek vind je kaarten, dat is logisch. Maar landmeters beperken zich gelukkig niet altijd tot een eenvoudige weergave van de opgemeten percelen. Zij pronken ook wel eens met hun tekenkundige vaardigheden. En zo kun je op een kaart zomaar een unieke afbeelding tegenkomen van twee kinderen in het uniform van het Delftse Weeshuis. Lees meer +

Mevrouw Van Oldenbarnevelt

Iedereen – nou ja, bijna iedereen – kent het verhaal over de onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt in 1619. Maar hoeveel mensen zouden weten dat hij een deel van zijn leven in Delft woont en dat zijn vrouw hiervandaan komt? Lees meer +

Ooggetuige van de kloostersloop

Het Stadsarchief bezit een album met ingeplakte tekeningen van onder meer de sloop van het kartuizerklooster en Koningsveld. Het stadsbestuur besluit daartoe in 1573 om te voorkomen dat Spaanse troepen van daaruit Delft zouden belegeren. Volgens een in het album liggend briefje dateren de tekeningen uit de negentiende eeuw. Ze staan daarom lange tijd te boek als kopieën van de bekende achttiende-eeuwse prenten, dus oninteressant. Lees meer +

Perkamentrecycling

‘Zonde om weg te gooien, precies wat ik nodig heb’, denkt een rentmeester van het Oude Gasthuis. Hij komt een groot perkamenten boekwerk tegen en ziet meteen voor zich hoe hij dat kan gebruiken. Als hij het uit de band haalt, kan hij de stevige bladen als kaften om zijn oude jaarrekeningen heen vouwen. Lees meer +

Cornelis Musius

Wie niet tegen bloederige beelden kan, moet maar niet al te grondig naar deze prent kijken. Daarop wordt namelijk tot in de gruwelijkste details weergegeven hoe Cornelis Musius, de pater van het Sint-Agathaklooster, op 10 december 1572 aan zijn eind komt. Ten overvloede beschrijven de Latijnse onderschriften wat er precies gebeurt op die winterdag in Leiden. Lees meer +

Oranjes harde handen

Willem van Oranje vestigt zich in het najaar van 1572 in het Prinsenhof, waar hij in 1584 wordt vermoord. Hij verblijft hier slechts af en toe: in totaal 28 maanden, iets meer dan twee jaar. Dat is te weinig om Delft tot een veilige stad te maken. Lees meer +

Harman Schinckel onthoofd

‘Adieu nu o beminde huysvrouw tot dat wy malkander in Godes Rycke weder sullen sien. Geschreven op mynen sterfdach den XXIII. July 1568.’ Enkele uren nadat drukker Harman Schinckel deze woorden onder aan zijn afscheidsbrief schrijft, wordt hij op de Markt onthoofd. Hij is amper 32 jaar oud. Lees meer +

Drie executies voor zeventien gulden

Schout Christiaen van der Goes is een intrigerende figuur in de Delftse geschiedenis. Hij is in functie van 1559 tot 1581. In de eerste elf jaar van zijn ambtsperiode moet hij in opdracht van de Spaanse koning hard optreden tegen iedereen die afbreuk doet aan het katholicisme. Hij vervolgt beeldenstormers en wederdopers en is verantwoordelijk voor heel wat executies van ‘ketters’. Lees meer +

De privacy van de beul

Wie in de zestiende eeuw over de Schoolpoortbrug de stad in- of uitwandelt, moet niet gek opkijken als hij opeens gekerm of gekrijs uit de toren hoort komen. Die wordt namelijk gebruikt als gevangenis door de baljuw van Delfland en bij het verhoor van verdachten gaat het er soms ruig aan toe. Lees meer +

Turftonsters

Op het eerste gezicht is het vreemd dat Delft een Brabantse Turfmarkt heeft. Wordt hier in de omgeving dan geen turf gewonnen? Jazeker, maar dat is juist de crux: de Delftse vraag is zo enorm groot, dat het omliggende platteland daar bij lange na niet aan kan voldoen. Lees meer +

Het kleinste huisje?

Als je stiekem meeluistert met wat rondleiders vertellen, hoor je soms de gekste dingen. Zo doet nog steeds het verhaal de ronde dat Pieter van Foreest, stadsgeneesheer van 1558 tot 1595, heeft gewoond in het kleinste huisje van Delft, Oude Delft 147. Zou het echt? Tijd om het archief in te duiken! Lees meer +

3 mei 1536: Delft brandt!

Deze tekening zou wel eens de oplossing kunnen bieden voor een van de grootste raadsels in de Delftse geschiedenis: wat is de oorzaak van de stadsbrand van 3 mei 1536? Er wordt in de loop der tijd heel wat geredeneerd en gegist. De meest gehoorde verklaring kunnen we meteen afschrijven: blikseminslag in de Nieuwe Kerk. Hier is sprake van verwarring met een gebeurtenis op Hemelvaartsdag in 1441, als de bliksem insloeg in de nog onvoltooide toren. Die is voorlopig afgedekt met een rieten dak, dat natuurlijk brandt als een fakkel. Lees meer +

Te Deum laudamus

Het einde van een project van een eeuw, dat is iets om te vieren. En dat doen de Delftenaren dan ook, op 6 september 1496. De reden: de voltooiing van de toren van de Nieuwe Kerk, verreweg het hoogste gebouw van de stad. Op de dag af honderd jaar eerder hebben de vier burgemeesters de eerste steen gelegd. Lees meer +

Grootse plannen

De noordelijke dwarsbeuk van de Oude Kerk ziet eruit alsof hij er eigenlijk niet bijhoort. De rest van de kerk is relatief laag en gebouwd in sobere baksteen. Maar dit gedeelte is hoog, met grote gotische vensters en veel versiersels. En bovenal: opgetrokken in dure, lichte natuursteen. Rond 1500 liggen de plannen klaar om de hele kerk in dezelfde stijl te verbouwen. Waarom gebeurt dat eigenlijk niet? Lees meer +

Delft boekenstad

In de vijftiende eeuw brengt de uitvinding van de boekdrukkunst een heuse culturele revolutie teweeg. Boeken hoeven niet meer met de hand te worden overgeschreven, maar kunnen veel sneller en dus goedkoper worden verspreid. Delft speelt een belangrijke rol in deze ontwikkeling. Hier wordt in 1477 het eerste boek in de Nederlandse taal gedrukt: de beroemde Delftse Bijbel. Lees meer +

Delft en de Leidschendam

De Schie en de Vliet vormen samen al eeuwenlang de economische levensader van Delft. Sinds het ontstaan van de stad zijn ze van essentieel belang voor de aan- en afvoer van water, goederen en mensen. Het is dan ook geen wonder dat Delft zeggenschap wil hebben over deze waterwegen. Aan de Maasmond bezit de stad al sinds 1389 een sluis en een haven, waardoor de toegang tot de zee verzekerd is. Voor controle over de Vliet moet langer worden gestreden. Lees meer +

Kloosterverbod

Sinds het begin van de vijftiende eeuw wordt Delft in snel tempo een stad vol kloosters. In zeventig jaar tijd ontstaan er liefst tien. Sommige hebben slechts een tiental bewoners, maar het Sint-Agathaklooster telt niet minder dan 150 zusters. Naar schatting woont in 1470 ongeveer 5% van de Delftse bevolking in kloosters en beslaan die zo’n 8% van de stedelijke ruimte. Lees meer +

Het Duyvelsgat

Oudere Delftenaren kennen de naam Duyvelsgat nog wel van een barakkencomplex bij Aan ‘t Verlaat, bestemd voor de huisvesting van studenten. Het wordt in 1949 neergezet als tijdelijke oplossing voor de hoge woningnood na de Tweede Wereldoorlog, maar blijft uiteindelijk staan tot 1972. Lees meer +

Het Sint-Nicolaasgilde

In het huis Oude Langendijk 7A zit een gevelsteen met twee gekruiste kolfstokken. Die worden eeuwenlang gebruikt voor het kolfspel, de voorloper van het hedendaagse golf. Het wordt gespeeld op banen bij herbergen en andere uitspanningen. In dit pand is tot het eind van de zeventiende eeuw de Sint-Nicolaaskolf gevestigd, de vergaderplaats van het gelijknamige gilde. Lees meer +

Een omgangsregeling voor boeken

Ruzie over boeken – je kunt je er tegenwoordig weinig meer bij voorstellen. Maar in de eerste helft van de vijftiende eeuw ligt dat anders. Boeken zijn nog handgeschreven, dus schaars en kostbaar. Dan is een bibliotheek van bijna honderd titels opeens de moeite waard om ruzie over te maken. Is het niet om de inhoud of het principe, dan wel om het kapitaal dat zo’n verzameling vertegenwoordigt. Lees meer +

Van Marktveld tot Markt

Abraham de Haan tekende in 1743 een fraai beeld van de Markt. Statige huizen omzomen een ruim plein tussen de Nieuwe Kerk en het stadhuis. Onder de bomenhaag voor de kerk staat een koets met twee paarden. Lees meer +

Bieroorlog: Delft klopt Amsterdam

Eeuwenlang drinkt iedereen bier. Het water uit grachten en sloten is ongeschikt voor consumptie, maar als je het kookt en op smaak brengt, is het prima te drinken. Kinderen drinken dunbier, ook wel kleinbier of scharrebier genoemd, met minder suikers en een lager alcoholpercentage. Lees meer +

Vestingwerken

Na een moeilijk begin komt het helemaal goed tussen hertog Albrecht en Delft. In 1359 belegert de nog maar net aangetreden landsheer de stad en straft de inwoners zwaar voor hun medewerking aan een opstand tegen zijn gezag. Lees meer +

Delftshaven

De naam zegt het al: de nu Rotterdamse wijk Delfshaven is oorspronkelijk de haven van Delft. In 1389 verleent hertog Albrecht van Beieren, graaf van Holland, toestemming aan de Delftenaren om een vaart te graven naar de Maas. Tot dan moeten schepen die van of naar Delft voeren, door Rotterdam of Schiedam. Lees meer +

Hoofdstad van de Kabeljauwen

Delft is vermoedelijk nooit machtiger dan in 1351. Er woedt een felle strijd om de opvolging in het graafschap Holland tussen Willem van Beieren en zijn moeder Margaretha. De meeste steden kiezen voor Willem; hun aanhangers worden om onbekende redenen Kabeljauwen genoemd. Lees meer +

Een kerk in de hemel

De Nieuwe Kerk wordt in 1381 niet zomaar ergens neergezet, daar gaat een heus visioen aan vooraf. Tenminste, als we de kroniek mogen geloven die wordt bewaard in het British Museum. De anonieme auteur, werkzaam in het begin van de zestiende eeuw, vertelt tot in detail wat er gebeurt in de vroege ochtend van 1 februari 1351. Lees meer +

De mythe van de visbanken

Bij de visbanken op de hoek van de Camaretten en de Hippolytusbuurt staat een bord met ‘Sinds 1342’. Waar zou die claim op zijn gebaseerd? En wat is er van waar? Lees meer +

De verjaardag van Delft

De geboortedatum van Delft als stad is 15 april 1246. Op die dag vaardigt graaf Willem II van Holland een oorkonde uit waarin hij de bewoners van Delft een aantal belangrijke privileges of voorrechten verleent. Lees meer +

Godfried met de Bult

Als Dirck van Bleyswijck in de zeventiende eeuw aan zijn stadsbeschrijving werkt, kan hij niet om de vraag heen wie Delft heeft gesticht. Hij komt uit bij de elfde-eeuwse hertog Godfried met de Bult, die zijn bijnaam ontleent aan zijn gebochelde gestalte. Lees meer +

Wonen van de wieg tot het graf

Het is in de jaren ’50 nieuw en gedurfd: woningen bouwen voor ouderen. Algemene Woningbouwvereniging Volkshuisvesting zoekt contact met S.J. van Embden, stedenbouwkundig adviseur van Delft. Hij is meteen enthousiast en reist in 1952 met het bestuur en een delegatie architecten naar Denemarken, waar al specifieke bejaardenhuisvesting bestaat. Lees meer +

Experimentele woningbouw

Een grote woonkamer, twee slaapkamers, centrale verwarming en een balkonnetje. In de jaren zestig verrijzen tientallen flats in de nieuwe wijk Voorhof. Dat is praktisch en functioneel, maar mooi is anders. Tenminste, dat vinden jonge architecten in diezelfde jaren zestig. Lees meer +

Te duur aardewerk

‘We juichten van blijdschap.’ Dat schrijft Marjolijn in 1971 in een opstel als haar klas te horen krijgt dat ze naar Museum Prinsenhof gaan. Het opstel is voor een scholierenwedstrijd met het thema ‘Leuk zo’n rondleiding’ van het gemeentelijke Bureau JOSS (Jeugd, Onderwijs, Sport en Schoolpsychologie) en is zodoende in het Stadsarchief beland. Lees meer +

Een park met stijl

Vader en zoon Zocher zijn in de negentiende eeuw razend populaire tuinarchitecten. Voor Delft maken zij drie ontwerpen, waarvan er slechts één wordt uitgevoerd: het Agnetapark. De andere twee plannen verdwijnen in het archief. Lees meer +

Kleurrijke uitvaart

Een koninklijke uitvaart is een zwaar onderwerp. De Delftse kunstenaar Dirk van Dien geeft op 15 oktober 2002 een beetje kleur aan het afscheid van prins Claus. Hij vervaardigt een kunstwerk ter gelegenheid van diens gang naar de grafkelder in de Nieuwe Kerk. Lees meer +

Voor én tegen

Een archief heeft geen mening. Bij historische en actuele discussies komen als het goed is alle schakeringen uiteindelijk in het depot terecht. Neem het parkeerbeleid van Delft. Veel Delftenaren hebben een uitgesproken mening over ondergrondse parkeergarages en de autoluwe binnenstad. Een deel van die discussie heeft zijn sporen al in het archief nagelaten. Lees meer +

De Fabriek = NKF

Tien jaar lang moet het geheim blijven, daarna mag het Stadsarchief de lijst met pseudoniemen vrijgeven. Die afspraak geldt het in 2009 uitgegeven boek De Fabriek van elektrotechnicus Frederik H. Kreuger. De termijn is voorbij en dus staat nu zwart op wit over wélk bedrijf hij schrijft en wie daarin figureren. Lees meer +

Aardappelen met schildpadsoep

De vrolijke kleurtjes verhullen niet dat dit groezelige archiefstukken zijn, met vetvlekken en al. Toch zijn menu’s van de indertijd zeer populaire eettafels een prachtige bron voor het Delftse studentenleven. Wat schaft de pot in november 1978? Lees meer +

Een ‘onvaderlands’ besluit

Taptoe Delft ligt in de jaren zestig en zeventig vaak onder vuur. Jongeren en voornamelijk linkse politici willen van het militaire muziekevenement af. In 1974 lukt dat, maar niet tot ieders tevredenheid. Lees meer +

Sloopbestek

Enigszins verstopt in de inventaris van het archief van de St.-Hippolytusparochie zit een map met gevoelige materie. Het dossier gaat over de locatie Voorstraat oostzijde: Stukken betreffende de sloop van het kerkgebouw, 1973-1974. Hierin bevindt zich onder meer het sloopbestek van de Hippolytuskerk. Lees meer +

De Jolige Tippelaars

Sommige archiefstukken intrigeren alleen al door hun naam. Wie kan een omschrijving als ‘De Jolige Tippelaars’ weerstaan? Het dunne boekje stelt misschien een beetje teleur, maar het is niet voor niets in een handig binnenzakformaat gemaakt. Deze zangbundel gaat minstens eenmaal in de week mee op pad. Lees meer +

Veertien kleine biggetjes

Ze zijn ongewild en onbedoeld van historisch belang: de veertien biggen die op donderdag 27 april 1972 op de Delftse veemarkt te koop worden aangeboden. Dit magere aantal zet de al tientallen jaren slepende discussie over de veemarkt op scherp. Lees meer +

Thorarol

Het depot van het Stadsarchief herbergt kilometers papier. Het merendeel hiervan is verpakt in kartonnen mappen en zuurvrije archiefdozen. Slechts enkele archivalia hebben daarnaast nog een andere behuizing. Deze als een thorarol verpakte overeenkomst springt er daarom direct uit. Lees meer +

Kun je nog zingen …

… zing dan mee! Het motto van deze in 1906 uitgegeven zangbundel krijgt in 1920 een nieuwe impuls. De Nederlandsche Volkszangbond organiseert een eerste Volkszangdag om kinderen van alle gezindten gezamenlijk te laten zingen. Delft doet vanaf 1923 ook mee. Het blijkt nog best lastig om werkelijk alle richtingen tevreden te houden. Lees meer +

Winkelen in City Zuid

‘In 1970 zal Delft een heel andere gedaante hebben: Is dat niet het geval, dan klopt er iets niet.’ Dit bericht het gemeentelijk jaarverslag over 1962 over City Zuid, een nieuw winkelgebied tussen de Molslaan en Nieuwelaan. Getuige deze foto ziet Delft er omstreeks 1970 inderdaad anders uit, maar niet zoals bedoeld. Lees meer +

Kattenbelletjes

Een persoonlijk bericht, een praktische mededeling en problemen met de nieuwe Leerplichtwet van 1969. Dat alles is hier samengebald in een afgescheurde snipper papier. Het is niet vreemd dat het Stadsarchief soms ook dit soort kattenbelletjes bewaart. Lees meer +

Woonwensen in een afbraakwijk

Als de gemeente in 1956 een alomvattend nieuw bestemmingsplan aanneemt – het Komplan – is duidelijk wat er moet gebeuren met de vaak slecht onderhouden arbeiderswoningen in de binnenstad: sanering. Het is een bekende leuze in veel Nederlandse gemeenten. Slechte woningen moeten plaatsmaken voor nieuwbouw. Maar liefst 1600 woningen staan in Delft op de nominatie om gesloopt te worden voor de grootschalige vernieuwingsplannen. Lees meer +

Omschakeling naar aardgas

Nederland moet van het gas af. Het is niet de eerste energietransitie, want in de jaren zestig van de twintigste eeuw moeten huishoudens juist overschakelen op aardgas. Onder meer via de Nederlandse Vereniging van Huisvrouwen wordt de nieuwe energiebron aan de man gebracht. Pardon, aan de vrouw. Lees meer +

Aquarel als tijdsdocument

Uit het vroege werk van Kees Tetteroo bezit het Stadsarchief deze aquarel van de sluis in de Tweemolentjeskade aan Aan ’t Verlaat, eind jaren vijftig gemaakt. Heel wat kunstenaars gingen hem voor en volgden hem na op deze schilderachtige locatie. Tetteroo koos later ook voor minder voor de hand liggende locaties, waarmee zijn werk voor historici extra interessant wordt. Lees meer +

Uitmuntend

TripAdvisor geeft de Oostpoort een ‘certificaat van uitmuntendheid’, een huldeblijk voor toeristische attracties die onafgebroken goede reizigersbeoordelingen krijgen. Die populariteit is niet iets van de laatste tijd. De poort ontsnapt in de negentiende eeuw als enige stadspoort aan de slopershamer vanwege ‘haar eigenaardige ligging en bevallig aanzien’. Lees meer +

Waar zetten we Hugo neer?

Hier wordt geen uit de gratie geraakte dictator van zijn voetstuk getrokken. Het betreft de alom gewaardeerde Hugo de Groot die in 1954 een nieuwe standplaats krijgt. Dat is overigens niet de locatie waar het beeld nu staat. De bronzen Hugo hangt nog regelmatig in de takels. Lees meer +

Eerste referendum

Dit stembiljet vraagt in 1952 om een duidelijke mening, maar niet van alle Nederlanders. Alleen de inwoners van Bolsward en Delft mogen zich uitspreken voor of tegen een Europese grondwet. Zij zijn voor dit proefreferendum uitverkoren, omdat hun stemgedrag het meest overeenkomt met het landelijk gemiddelde. Lees meer +

Onbewoonbaar verklaard

Sinds de Woningwet van 1901 zijn huurders niet meer vogelvrij. De gemeente mag regels stellen aan de huisbazen en mag woningen zelfs onbewoonbaar verklaren. Hoe dit in Delft in zijn werk gaat, is voor de periode van 1951 tot 1974 in een groot aantal dossiers precies na te lezen. Lees meer +

Kabbelgat

Prinsen en prinsessen horen bij een carnavalsviering. Delft weet daar wel raad mee. Vele verenigingen kiezen hun eigen hoogheden en sinds 1976 kent de stad ook jaarlijks een stadsprins en een stadsprinses. Dat zijn een eervolle én drukke banen. De optocht, de feesten… en dan ook nog eens op de foto voor het statieportret dat wordt opgenomen in het Stadsarchief. Lees meer +

Wereldreiziger

Arthur Tutein Nolthenius (1891-1956) is weinig honkvast. Hij wordt geboren in Den Bosch en woont onder meer in Amsterdam, Utrecht en Den Haag. Na zijn studie en promotie in de geologie werkt hij tijdelijk in Zürich en Lausanne. Lees meer +

Een boot van Boot

Heel wat schepen zijn voor het eerst te water gelaten in de Delftse Schie. Aan de Rotterdamseweg zitten rond 1900 verschillende werven, onder meer de in 1981 door Dirk van Dien vastgelegde Scheepswerf Boot. Lees meer +

CSI Delft

In het Kalverbos staat een grafzerk met de tekst ‘Ici repose Louis XVII’. De hier in 1845 begraven Karl Wilhelm Naundorff heeft altijd verklaard een zoon te zijn van Lodewijk XVI en Marie-Antoinette. Hij zou daarmee dus de laatste erfgenaam van de Franse troon zijn, de dauphin, ontsnapt toen zijn ouders naar de guillotine werden geleid. Lees meer +

Culturele hotspot

Het Sint Agathaplein is in 1950 zes dagen lang een culturele hotspot, lang voordat die term ook maar door iemand gebruikt wordt. Onder auspiciën van het Holland Festival voert toneelgroep Comedia hier het middeleeuwse stuk Den spieghel der salichheyt van Elckerlyc op. Koningin Juliana bevindt zich onder het publiek, de recensies zijn lovend en de Delftse kunstenaar Peter Odijk maakt een prachtige serie gouaches. Lees meer +

Patronen knippen

Hoeveel mensen kunnen hier nog mee uit de voeten? Zelf kleding maken is nu voorbehouden aan hobbyisten, in de jaren vijftig is het een volwaardig vak. Plony van Houten leert het op ‘de Sint Agnes’ en bewaart haar schriften van patroontekenen en stofberekeningen. Die komen vast nog eens van pas. Lees meer +

‘Allerergste waardeloze rommel’

Delftsblauw aardewerk dat níet in Delft gemaakt is. De VVV heeft er na de Tweede Wereldoorlog het nodige mee te stellen. Het toerisme groeit in die jaren zo snel dat niet alle dagjesmensen een handgeschilderd stukje Delfts aardewerk kunnen meenemen. Dat blijkt uit de klachten die de VVV krijgt én uit de klachten die de organisatie zelf bij anderen deponeert. Lees meer +

Avonturenlogboek

Meer dan honderdduizend kinderen en jongeren zijn lid van scouting, waar ze wekelijks lol hebben en de meest geweldige avonturen beleven. Er zijn scouts op het land, in het water en zelfs in de lucht. Delft heeft maar liefst vijf scoutinggroepen, dus je komt ze werkelijk overal tegen. Maar ook in het archief? Lees meer +

Openluchtmuseum

Delft als historisch attractiepark. De bekende hoogleraar decoratieve kunst Herman Rosse werkt dat plan in 1946 uit in dit boek. Motorverkeer wordt verboden en ouderwetse handwerkslieden moeten voor het nodige vermaak zorgen. Het college van B&W neemt de plannen grif over. Lees meer +

Burgemeester in oorlogstijd

In april 1941 ontvangt de burgemeester van Delft tot driemaal toe een anonieme kaart. Een ervan wordt op 15 april gestuurd: ‘Waarde landverrader, geluk gewenscht met de verjaardag van die rasploert Hitler.’ Deze kaarten zijn voor de kort daarvoor geïnstalleerde F.W. van Vloten, bankdirecteur én prominent NSB-lid. Lees meer +

Bron met verstrekkende gevolgen

Een archiefstuk is per definitie niet schuldig. Maar wat als het de weerslag is van een weerzinwekkende administratie? Het secretariearchief bevat diverse lijsten die tijdens de Tweede Wereldoorlog op last van de bezetter zijn gemaakt, zoals de opgave van Joodse artsen, Joodse onderwijzers en Joodse leerlingen. Lees meer +

Familie in oorlogstijd

De gewoonheid straalt van deze foto af: een vader leest zijn kinderen voor. Het wordt pas ongewoon als we ons realiseren dat de foto gemaakt is in 1941. Peter Odijk legt dit huiselijke tafereel vast op verzoek van de vader: François Gerard Waller (1895-1974). Misschien vraagt hij dat wel om te laten zien dat het dagelijks leven onder de Duitse bezetting óók gewoon doorgaat. Lees meer +

Niet verscheurd

Technisch en administratief volmaakt. Zo staat het door de Duitse bezetter ingevoerde persoonsbewijs bekend. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het een beladen document. Frederika Johanna Drenth (1895-1991) bewaart het ook daarna nog tussen de andere oorlogspapieren die zij aan het Stadsarchief nalaat. Lees meer +

Gevaarlijke schrijfsels

Dit schrift moet jarenlang verborgen blijven. Sara Johanna Spijker doet vanaf 1 november 1940 bijna dagelijks verslag van haar leven in Delft, vijf oorlogsjaren lang. Als er een schriftje vol is, verstopt zij het. De Duitse bezetter mag haar dagboeken niet vinden. In 1944 spant het erom, want dan doorzoeken soldaten het hele huis. Lees meer +

Met blijdschap geven wij kennis

De geboorte van een baby is een belangrijke persoonlijke gebeurtenis die je met je naasten viert. Kersverse ouders sturen geboortekaartjes rond aan familie en vrienden. Vaak gaat er ook wel een kaartje naar de huisarts en de verloskundige, maar naar het Stadsarchief? Lees meer +

Niet in de collegebanken

Studenten van de Technische Universiteit zitten niet altijd met hun neus in de boeken. Zij moeten ook af en toe de handen uit de mouwen steken. Peter Odijk maakt in de jaren dertig een mooie fotoreportage van een faculteit zonder ook maar één collegebank. Lees meer +

Eerste rang bij ongelukken

Dit toegangsbewijs is zeer gewild. M.C. Boekholt bewaart het kleinood bij zijn administratie van de Bond van Delftsche Vereenigingen voor EHBO. Hij heeft immers samen met dokter A.H.Ph. Augustijn de algemene leiding bij de uitvaart van prins Hendrik, die overlijdt op 3 juli 1934. Lees meer +

Vijftig jaar vergaderen

‘Nog immer met onverzwakten ijver werkzaam.’ Zo kenschetsen collega’s van jonkheer mr. Adriaan van der Goes van Naters hem in 1884. De opmerking komt niet uit de lucht vallen, want Van der Goes van Naters zit dan al vijftig jaar in het bestuur van het Meisjeshuis. Lees meer +

Terug naar de schoolbanken

Zie hier het leven een van HBS-scholier in een notendop: alle rapportcijfers van klas 1 tot en met 5. Dit is duidelijk geen studiebol, de jongen blijft zowel in de eerste als in de derde klas zitten. Hij scoort gemiddeld tussen een 4 en een 6, met voor de zekerheid het stempel ernaast: ‘5 = bijna voldoende’. Hier valt heel wat lief en leed aan af te lezen, en toch is dit niet eens de meest interessante kant van de leerlingenkaart. Lees meer +

Tok-Tok

‘Ik zweer bij Tok-Tok, geen ander voer komt hier in ’t hok’ zingt revueartiest Lou Bandy in de jaren dertig van de twintigste eeuw. Het lied staat op een 78-toerengrammofoonplaat, waarvan het Stadsarchief een geluidsopname bewaart. Niet zozeer vanwege de populariteit van Lou Bandy als wel om het bedrijf dat achter dit reclamelied zit: Calvé. Lees meer +

Beroep: huisvrouw

Klas 1c heeft het zwaar op donderdag. Warenkennis, koken, huishoudelijk werk en dan tot half vijf nog handmatig verstellen. Het zijn vakken die de leerlingen voorbereiden op hun werk als huisvrouw. In het cursusjaar 1930/'31 is dat een relatief moderne carrièrekeuze, op een school die jaar na jaar meer leerlingen trekt. Lees meer +

Vliegveld Holland

Het lijkt een vreemde eend in de bijt: een KLM-dossier over een vliegveld bij Delft. Dat er geen luchthaven kwam, mag duidelijk zijn. Toch is dit dossier niet zomaar een kortstondig proefballonnetje. Het Stadsarchief bewaart twaalf omslagen met correspondentie over de periode van 1924 tot 1935. Dat is meer dan een eendagsvlieg, de KLM was écht geïnteresseerd. Lees meer +

Kunst delven

Kunstminnend Delft moppert begin jaren twintig van de twintigste eeuw. Het gemeentebestuur heeft ‘weinig tot niets’ voor cultuur over en stadsgenoten lijken kunst ‘min of meer als verderfelijk’ te beschouwen. In 1923 wordt Kunstkring Delft opgericht om dit tegen te gaan. Cynici voorspellen een snel einde, ervan uitgaand dat kunstenaars niet samen in één vereniging kunnen opereren. Lees meer +

Vrije ziekenhuiskeuze

Het lijkt een moderne reclameslogan voor zorgverzekeringen. Toch beheerst de vrije ziekenhuiskeuze honderd jaar geleden ook al de gemoederen. Het gaat om de vraag of arme stadsgenoten zelf voor één van de drie Delftse ziekenhuizen mogen kiezen. Gaan zij naar het openbare Oude en Nieuwe Gasthuis, het protestantse Bethelziekenhuis of het katholieke Sint-Hippolytusziekenhuis? Lees meer +

Stoomwasserijen

Schoorsteenpijpen en de witte was vormen geen voor de hand liggende combinatie. Althans, nu niet. Aan het begin van de twintigste eeuw adverteren wasserijen juist met deze nieuwe verworvenheid. Traditionele wasserijen gaan over op stoomwasmachines die zij – heel praktisch – in Delft kunnen aanschaffen. Machinefabriek Reineveld is marktleider voor de centrifuges en pompen. Lees meer +

Feest met een oranje randje

Dictatoriaal regeren en dikdoenerij. Zo kenschetsen de leden het bestuur van de Vereniging Oranjedag in 1938. ‘Oranjedag dient gereorganiseerd’ kopt de Delftsche Courant. Waar is de saamhorigheid van het begin gebleven? In 1908 loopt heel Delft nog uit voor de eerste gondelvaart van deze club. Lees meer +

Probeersels

Kunstenaars kijken en turen. Ze wikken en wegen totdat de juiste voorstelling op het doek staat. Jan Heesterman is ook zo kritisch op zijn eigen werk. Toch bezit het Stadsarchief enkele mislukte kunstwerken van zijn hand. Lees meer +

Toveren met licht

Christiaan Huygens houdt zijn kinderen al in de zeventiende eeuw zoet met een zelf uitgevonden laterna magica. Technische vernieuwingen zorgen ervoor dat de toverlantaarn in de tweede helft van de negentiende eeuw echt populair wordt. Volksopvoeders zijn ook enthousiast. Hiermee kunnen ze heel veel mensen tegelijk een deugdzame voorstelling voorschotelen. Lees meer +

Bohemien in Delft

Groots en meeslepend wil hij leven. Tekenaar en schilder Piet Kramer werkt een tijdje in Parijs, lijdt er honger en keert terug naar zijn geboorteplaats. Eenmaal weer in Delft vestigt hij zich als kunstschilder. Dat doet hij succesvol, hoewel hij nog regelmatig mijmert over zijn jaren in de Franse hoofdstad. Lees meer +

Tatoeage van papier

Wat de tatoeage nu is, is het ex libris rond 1900. Het gedrukte boekenetiket laat zien wat voor de eigenaar van belang is en wat diegene wil uitdragen. Het Stadsarchief bezit een aantal van deze kleinoden. Het zijn vaak prachtige kunstwerken op een stukje papier van maar een paar centimeter hoog en breed. Lees meer +

Molens in soorten en maten

Korenmolen De Roos is de enige nog bestaande molen in Delft, als overblijfsel van een hele reeks uit het verleden. Korenmolens, zaagmolens, oliemolens, wipmolens, volmolens – en zelfs eentje voor de mayonaise. Pardon? Jawel, u leest het goed. Lees meer +

Op de bon

Distributiebonnen doen al snel aan de Tweede Wereldoorlog denken. Maar honger en rantsoenering horen net zo goed bij de Eerste Wereldoorlog thuis. Een bonte verzameling bonnen is in die jaren noodzakelijk om eerste levensbehoeften te kunnen kopen. Brood, melk en vlees gaan allemaal op rantsoen. Lees meer +

Anderhalve gulden voor een ring

Wie krap zit, wil geld lenen. Dat kan eeuwenlang bij de Bank van Lening. Als deze instelling in 1923 de deuren sluit, staat de administratie klaar om vernietigd te worden. Naar verluidt weet gemeentearchivaris L.G.N. Bouricius met grote moeite een deel van dit archief te redden. Lees meer +

Sint zat te denken…

Inspiratie nodig? Vergeet het Rijmwoordenboek, kom naar het Stadsarchief. Daar worden drie schriften met ‘Sint-Niklaas rijmpjes’ bewaard, geschreven in het keurige onderwijzershandschrift van Johannes de Koning (1876-1922). Het schoolhoofd van de ULO aan de Burgwal schrijft jaarlijks zijn gedichten voor het heerlijk avondje op en noteert welke cadeaus daarbij horen. Lees meer +

Maak kennis met de ontgroening

Het is voor niemand te missen. Aan het eind van iedere zomer loopt het centrum van Delft vol voor de OWEE-week, de Ontvangst WEEk voor nieuwe studenten. Wie zich bij een studentenvereniging aanmeldt, krijgt daar te maken met de kennismakingstijd: de KMT. Dáár krijgen buitenstaanders juist heel weinig van te zien. Lees meer +

Spin in het web

Het is een boekje van niets. De inhoudsopgave somt bijna beschaamd een aantal gemeentelijke afspraken op. Delft komt hieruit naar voren als dé elektriciteitsleverancier in de regio, een rol die de stad aan het begin van de twintigste eeuw bijna tegen wil en dank krijgt toebedeeld. Lees meer +

Gevecht op de Markt

De Markt is het decor van een fel man-tot-mangevecht. De wapens kletteren, de paarden steigeren en de omstanders moedigen aan. Die omstanders zijn opvallend vrolijk gezind. Het strijdgewoel is namelijk onderdeel van een grootse feestweek, georganiseerd door Delftse studenten. Lees meer +

Fraaie kerken

Aan de Burgwal verrijst in 1882 de Sint-Jozefkerk, nu de Maria van Jessekerk. Met 1700 zitplaatsen een bouwwerk van formaat. Kosten noch moeite worden gespaard om de kerk te bouwen en in te richten. Een collectie bouwtekeningen in het Stadsarchief bewijst dat de parochie ook in de jaren daarna bezig blijft met het verfraaien van dit godshuis. Lees meer +

6.396.000 geweerkogels

Het Algemeen Handelsblad schrijft in 1879 over 200 jaar Constructiewerkplaatsen in Delft. Een instelling die in één jaar tijd 321 kanonnen, 124 draagstellen en 85 artillerievoertuigen maakt en repareert, en ook nog eens 73.000 granaten, 800.000 revolverkogels en bijna 6,4 miljoen geweerkogels produceert, verdient een plekje in de kolommen. Lees meer +

Weg met de socialen, leve Willemien!

De kroningsfeesten van Wilhelmina in 1898 laten in de archieven hun sporen na. Er zijn vele foto’s van versierde straten, juichende Delftenaren en wapperende vlaggen. De stad viert ogenschijnlijk eendrachtig feest. In de bibliotheek van het Stadsarchief vertelt een dun boekje een heel ander verhaal: over beschilderde voordeuren en ingegooide ruiten. Lees meer +

Twee studentencorpora

De oudste studentenverenigingen van de stad zijn het Delftsch Studenten Corps (1848) en de Delftsche Studenten Bond (1897). Deze twee verenigingen bestaan nog. Dat geldt niet voor het in de tussenliggende periode opgerichte Indologisch Studenten Corps (1895). Lees meer +

Patiëntendossier

Het inzien van een medisch dossier kan tegenwoordig niet zomaar, en terecht. Dat maakt het doorbladeren van de drie overgeleverde patiëntregisters uit het Bethelziekenhuis extra bijzonder. Van 1900 tot 1920 staan hierin de Delftenaren die een beroep deden op de geneeskundige verzorging in dit hospitaal, een van de voorlopers van het Reinier de Graaf. Lees meer +

Naamsverandering

Het is niet meer dan een naamswijziging. Zo doet directeur J. Kraus de omzetting van Polytechnische School naar Technische Hogeschool af. Volgens hem ís de in 1864 opgerichte Delftse instelling namelijk al een instelling voor hoger onderwijs. Dat er toch meer aan de hand is, blijkt alleen al uit de onkosten voor het feestje dat de gemeente op 10 juli 1905 organiseert. Lees meer +

Win-win-win-winsituatie

Wie in de negentiende eeuw van de Vliet naar de Schie wil, of omgekeerd, neemt vanaf 1866 de paardentram dwars door de binnenstad of stapt over op een vaartuig. Dat moet dan wel een klein bootje zijn omdat de Westsingelgracht smal en vol is. De provincie komt met een prima alternatief: het Rijn-Schiekanaal biedt een gestroomlijnde route om de stad heen. De Delftse gemeenteraad is daar in eerste instantie helemaal niet voor te porren. Het duurt enige tijd voordat de raad inziet dat er meer voor- dan nadelen aan deze ingreep verbonden zijn. Lees meer +

Breiende belhamels

Tot de idealen van het echtpaar Jacques en Agneta van Marken behoort aan het eind van de negentiende eeuw ook degelijk onderwijs voor de kinderen van hun werknemers. Speciaal voor meisjes wordt een naai- en breischool opgericht. Lees meer +

Wallerapparaat

Het is een tongbreker, maar het zet de naam van de in Delft afgestudeerde chemicus François Gerard Waller (1860-1935) wel op de kaart. In 1892 vindt Waller een rookgasverzamelaar uit die de hoeveelheid koolstofmonoxide en zuurstof analyseert, waardoor zo efficiënt mogelijk gestookt kan worden. Lees meer +

Slimme modernisering

Een jongen met een gebroken been ligt op zaal bij een volwassen teringlijder. Om dit soort situaties in de toekomst te voorkomen, moet het Oude en Nieuwe Gasthuis aan het eind van de negentiende eeuw een flinke moderniseringsslag maken. Deze infographic maakt inzichtelijk hoe dat gelukt is. Lees meer +

‘Power woman’ op reis

Instagram, Facebook of Snapchat hebben ze in de negentiende eeuw nog niet. Maar ook dan willen reislustige types hun volgers wel graag laten zien waar ze allemaal geweest zijn. Een handtekeningenboekje biedt dan uitkomst. Lees meer +

Ruziënde regenten

Niets verraadt dat er over de hoofden van de jongeren in het Weeshuis felle ruzies woeden. De Delftse fotografe Emma Kirchner maakt omstreeks 1880 deze prachtfoto van de oudste weesmeisjes. Zij poseren met de naaimoeder en de onlangs voor hen aangeschafte handnaaimachine. Ogenschijnlijk is er niets aan de hand. Lees meer +

Parfum in Australië

Het Stadsarchief bewaart deze oorkonde voor een prestigieuze zilveren medaille, ontvangen voor een Delftse bijdrage aan de Wereldtentoonstelling in Melbourne in 1880. Het is de achtste wereldtentoonstelling en de eerste die op het zuidelijk halfrond plaatsvindt. Lees meer +

De ware Congreganist

De toelatingsoorkonde tot de Mariacongregatie voor katholieke jongemannen is prachtig. Het is zeker in de beginjaren ook een kunststuk om binnen te komen. Dat blijkt wel uit het handboek van oprichter en pater N.A.A. Aussems: De ware Congreganist. Je krijgt zo’n oorkonde niet zomaar. Lees meer +

Doodsportret

Hartverscheurend is de aanblik van dit dode kindje. Fotografe Emma Kirchner maakt dit portret in het laatste kwart van de negentiende eeuw. Het is een periode waarin de fotografie snel populair wordt. Jong en oud, maar dus ook dood en levend verschijnen voor de lens. Lees meer +

Stomp of spits

Er is een handig hulpmiddel om een oude afbeelding van de Nieuwe Kerk te dateren. Heeft de kerk een relatief lage en wat stompe torenspits, dan dateert de afbeelding van vóór 29 september 1872. Want op die dag gaat de oude spits in vlammen op. Lees meer +

Een aantrekkelijk pak tabak

Sinds 2016 staan er afschrikwekkende foto’s op pakjes sigaretten, bedoeld om het roken te ontmoedigen. Het Stadsarchief heeft ook veel tabaksverpakkingen, alleen staan daar juist aantrekkelijke plaatjes op. Bedoeld om het roken te stimuleren. Lees meer +

Annexionisten

We kunnen ons toch niet laten ‘dooddrukken tusschen plattelandsgemeenten en fabrieken’, zo betoogt de Delftse burgemeester in 1919. Het zijn de laatste oprispingen in een decennialang gevecht tussen ‘achtergebleven plattelandsgemeenten’ en de ‘annexionisten’. Lees meer +

Op de barricades

Spandoeken vind je niet in een archief, maar dit protestaffiche maakt wel deel uit van de collectie. Het gaat om een gewichtige zaak waar Delftenaren in 1861 flink gepikeerd over zijn: de Koninklijke Akademie moet dicht. Lees meer +

Shoppen bij Schaap

Nu bijna alle rekeningen digitaal verwerkt worden en we nauwelijks nog papieren post versturen, vallen de negentiende-eeuwse briefhoofden des te meer op. Het zijn kunststukjes die naam, faam en de te verkopen waar van de middenstanders aan de man moeten brengen. Lees meer +

Verborgen begraafplaats

Op een afgeschermd veldje achter het Heilig Landpark tussen de Geertruyt van Oostenstraat en het Jan Joostenplein ligt de Joodse begraafplaats. Het is aan de oprukkende bebouwing én aan een archiefstuk te danken dat de hier begraven Delftenaren niet zijn vergeten. Lees meer +

150 kilo boter

Vloeken is niet toegestaan, wie vecht wordt bestraft, en bier is ook al uit den boze. De kraankinderen van de Stadswaag kennen een strikt reglement. In de zomermaanden moeten zij zich om acht uur ’s morgens melden, als er markt is zelfs al om vier uur ’s nachts. Het mag dan eenvoudig werk voor krachtpatsers zijn, de stad hecht aan een onberispelijke gang van zaken. Lees meer +

Een katholiek interieur

Katholiek Delft haalt in 1749 opgelucht adem. Op de hoek van de Molenpoort en de Burgwal opent een katholiek weeshuis. Ouderloze kinderen van geloofsgenoten kunnen voortaan hier terecht en hoeven niet meer opgevangen te worden in het algemene, gereformeerde weeshuis aan de Oude Delft. Lees meer +

Antiek orgel te koop

Overwegen de twee personen op dit werk een bijzondere aankoop? Johannes Bosboom schildert het tafereel in 1856, het jaar waarin het orgel van de Oude Kerk in de verkoop gaat. Kopers kunnen zich melden bij de veiling in het Heerenlogement bij de Haagpoort. Lees meer +

Er gaat niets boven Delft

Tientallen Groningers verblijven in 1866 in Delft. Ze zijn als krankzinnigen opgenomen in het Sint-Jorisgasthuis in de Annastraat. Maar waarom zitten ze hier zo ver van huis en haard, van familie en vrienden? Lees meer +

Zoek de verschillen

Woonprogramma’s weten wel wat we leuk vinden: even binnenkijken bij iemand anders. Hoe geweldig zou het zijn om dat in een negentiende-eeuws huis te kunnen? Kunstenaar Cornelis Ouboter van der Griendt (1797-1868) biedt ons die kans. Hij toont ons zijn atelier zelfs op twee momenten. Zoek de verschillen. Lees meer +

Kipptoestel

Weegschalen, reageerbuizen, cilinders, pipetten en pincetten biedt P.J. Kipp & Zonen te koop aan, hier op een factuur voor het Oude en Nieuwe Gasthuis uit 1875. Firma Kipp is dan al jaren een begrip in de wereld van de scheikunde. Lees meer +

Burgerlijke stand 2.0

Het bevolkingsregister is de burgerlijke stand 2.0, zeker voor genealogisch onderzoek. De burgerlijke stand houdt sinds 1811 alle gegevens bij over geboortes, huwelijken en overlijdens. Het bevolkingsregister gaat een stap verder, want daarin zijn van ieder huisadres meer bijzonderheden én de tussentijdse veranderingen vermeld. Lees meer +

Oeroude sportclub

Delftse studenten zijn er vroeg bij. Wanneer sport als vrijetijdsbesteding nog maar net voet aan de grond krijgt, bezit het Delftsch Studenten Corps al een sportieve ondervereniging. De Delftsche Studenten Scherm-, Gymnastiek- en Athletiekvereeniging Odin wordt in 1848 opgericht. Lees meer +

Dichter-ondernemer Perk

Het Stadsarchief bezit verspreid over de collectie tientallen gedichten. Dit ene vers springt er toch uit omdat het van J.C. Perk is. Niet van de beroemde Jacques Perk die met zijn romantische sonnetten furore maakt, maar van zijn oom: Jacobus Clemens Perk (1818-1868). Lees meer +

Historische maskerades

Paul Tetar van Elven wint als jonge kunstenaar al diverse medailles voor zijn werk. Maar dat betekent nog niet dat hij genoeg verdient met de verkoop van schilderijen. Om ook geregelde inkomsten te hebben, aanvaardt hij in 1854 een baan als leraar handtekenen op de Koninklijke Akademie. Met wisselend genoegen. Lees meer +

Trein in de straat

Delft is jarenlang een bouwput geweest. Met het project Spoorzone moest het spoor onder de grond. Logisch, want zo’n spoorlijn dwars door de stad is ontzettend onhandig. Deze kaart uit ongeveer 1845 laat goed zien hoe onhandig. Het spoor ligt direct tegen de stadssingel aan en gaat met een rare knik over het oude Bolwerk heen. Toch is dit de uitkomst van sterke lobby van het gemeentebestuur. Lees meer +

Gelukkig nieuwjaar!

Zo eenvoudig maken negentiende-eeuwse gemeentedienaren zich er niet van af. Zij gaan op 1 januari de deuren langs met een speciaal gedrukte ‘nieuwejaars zegenwensch’. In een lang gedicht komt het voorbije jaar aan de orde en uiten de mannen de beste wensen voor de gehele Delftse burgerij. Lees meer +

Grenzen stellen

Deze kaart van Delft is vreemd. Er staan aanknopingspunten genoeg op – de Buitenwatersloot, de Haagweg en de Schie – maar de binnenstad lijkt op een leeggelopen ballon. Het is een plattegrond die vooral over de randen van de stad gaat. Lees meer +

Lieve Papa, maak u niet ongerust

Iedere ouder weet wat deze woorden betekenen. Het is dan ook maar de vraag of de ontvanger werkelijk gerustgesteld is. De brief arriveert immers net na de Tiendaagse Veldtocht in 1831, toen het Nederlandse leger met een verrassingsaanval probeerde het opstandige België weer in te lijven. Lees meer +

Een geschilderd geschenk

Soms ligt er een cadeautje in het archief. Dit is zelfs een geschenk in de letterlijke betekenis van het woord. Cornelis Ouboter van der Griendt (1797-1868) ontvangt deze prachtige kunstwerkjes van zijn cursisten, als dank voor de lessen die hij hun geleerd heeft. Lees meer +

Een goede investering

In 1829 lenen 45 Delftenaren elk 200 gulden uit voor een nog op te richten ‘negotiatie’. Zij zien kansen voor deze onderneming. Lees meer +

Marktplaats

Koopjesjagers opgelet. Het Stadsarchief Delft koopt in 2013 via Marktplaats een ingelijste tekening van de Pauwmolen in Vrijenban. Bij het openmaken van de lijst komt een onderschrift tevoorschijn: ‘bij Delft, julij 1828 – B.J.’ Lees meer +

De eerste kolonisten

Deze tien Delftenaren zijn uitverkoren. Het zijn de allereerste kolonisten uit het hele land die naar Ommerschans gaan. Daar verrijst een gloednieuw complex, waar zij een nieuwe start kunnen maken. Een verhuizing en een heropvoeding waar zij zelf overigens niet om gevraagd hebben. Lees meer +

Lotnummer

‘Lang vijf voet, twee duym, drie streeken.’ De oude lengtematen op dit lotnummer variëren per regio. Lees meer +

Een foto van puin

Niet meer dan een flinke schuit vol stenen. Dat was er in 1960 nog over van de fundamenten van de Rotterdamsepoort. Toch koestert het Stadsarchief deze foto. Lees meer +

Met of zonder N

Keizer Napoleon verleent Delft in 1813 dit nieuwe stadswapen, aangevuld met zijn initiaal N. Nederland is dan al drie jaar lang ingelijfd bij Frankrijk en het volk is de Franse overheersing meer dan zat. Lees meer +

Gaat de vlag uit?

Deze vraag is in november 1813 van cruciaal belang, zeker voor de schrijver van dit verslag. Hendrik van Berckel (1783-1862) is dan twee jaar onderburgemeester van Delft en vreest voor zijn positie. Lees meer +

Melligers, Melgers of Baltes?

Het archief van de burgerlijke stand is een walhalla voor genealogisch onderzoek. Vanaf 1811 hebben alle inwoners een vaste, geregistreerde achternaam. Dat maakt het zoeken overzichtelijk. Als iedereen zich tenminste al direct aan de regels houdt. Lees meer +

Onze man in Den Haag

Op zondag 28 februari 1796 vertrekt Willem Hendrik Teding van Berkhout (1745-1809) voor drie maanden naar Den Haag. Hij neemt ‘met veel regret’ afscheid van zijn vrouw en kinderen, maar de plicht roept. Lees meer +

312 Sokken

Breipatronen met sokken voor het hele gezin en een scoreformulier per jaar. De in 1763 geboren Maria Catharina van Tomputte houdt het nauwgezet bij tijdens haar huwelijk met Adrianus Josephus van Berckel. Lees meer +

Functionele stad

Twee- à driehonderd woningen per jaar. Dat is het bouwtempo van Delft in de jaren tussen 1950 en 1960. Dat lijkt misschien aardig, maar is bij lange na niet genoeg. Lees meer +

De Lakengracht

In 1644 maakt Johan van Beest op verzoek van de burgemeesters een kaart van het gebied tussen de Verwersdijk en de oostelijke singelgracht. De stad is in de groei en er is veel nieuwe woonruimte nodig. Lees meer +

Het dikste archiefstuk

De jaarrekening van de gemeente Delft is tegenwoordig niet meer dan een klein stapeltje papier op A4-formaat met een ringbandje. Dat was in 1610 wel anders. Lees meer +

Verloren vorm

De naam van de methode is poëtischer dan de titel van het kunstwerk. André Pelgrim gebruikt de techniek van de ‘verloren vorm’ voor deze houtsnede van de tunnelbouw in de Spoorzone. Lees meer +

Lossen in de silo

Hij lijkt op de raket die Kuifje naar de maan brengt, maar de meeste Delftenaren weten wel beter. Lees meer +

Een verdacht kroniekje

Als iets te mooi lijkt om waar te zijn, is het dat meestal ook. Dat geldt zelfs voor dingen die je in het Stadsarchief vindt. Lees meer +

De plundering van het Sint-Lucasgilde

Wie de term Sint-Lucasgilde hoort of leest, denkt onwillekeurig in de eerste plaats aan schilders. Het omvatte echter veel meer beroepsgroepen. Lees meer +

Een stadswandeling in 1600

Een paar eeuwen terug in de tijd en dan een stadswandeling maken – wie zou dat niet willen? Het klinkt misschien gek, maar de beste manier om bij zo’n bijzondere ervaring in de buurt te komen, is het raadplegen van oude belastingregisters. Lees meer +

Vrouwenoproer

Je zou het niet zeggen als je naar deze prent kijkt, maar de rellen die hier zijn afgebeeld, speelden zich in 1616 af in Delft. Lees meer +

Groenteschuitjes

Van de Oostpoort heeft het Stadsarchief honderden tekeningen, prenten, gravures en foto’s. Die poort kennen we zo langzamerhand wel, dus dan dwaalt de blik wel eens af naar wat er verder te zien is. Bijvoorbeeld op deze aquarel van Isaac van Ketweg van omstreeks 1760. Lees meer +

De slachters van Pijnacker

Molenaar Dirk Cornelis Boer uit Berkel en Rodenrijs, bakker Johannes Wilhelm Korts uit Maassluis, slager Evert Kroesbeek uit Wateringen, bleker Theunis van Gaale uit Den Hoorn – allemaal moeten zij in 1750 naar Delft om te worden beëdigd door de schepenbank, net als honderden anderen. Lees meer +

De stichteres van Delft

Jonkvrouw Rikarde van Holland wordt wel beschouwd als de stichteres van Delft. Volgens achttiende-eeuwse tekeningen in het Stadsarchief zijn twee verschillende zegels van haar bekend. Op een rond zegel is zij afgebeeld als adellijke dame te paard, op een spitsovaal exemplaar als non. Hoe zit dat? Lees meer +

Binnenlandse paspoorten

Als je in een archief een register van binnenlandse paspoorten tegenkomt, denk je natuurlijk eerst aan reisdocumenten voor personen. Maar wie het openslaat, ontdekt dat het om iets heel anders gaat: scheepsvrachten! Lees meer +

Italiaanse ‘associazione’

‘Vaders, houdt uw dochters binnen.’ Dat is enigszins gechargeerd de boodschap van de Delftse stichting Vesta. Lees meer +

Een Ashanti-prins in Delft

Deze daguerrotypie is om meer dan één reden fascinerend. Het is de oudste foto uit de collectie van het Stadsarchief, de geportretteerde was een Ashanti-prins en de meeste mensen kennen hem uit een roman: De zwarte met het witte hart van Arthur Japin. Lees meer +

Het vliegende legertje

Een heus leger voor de stad! Met liefst 700 man slaat de Delftse revolutionair Adam Mappa in augustus 1787 zijn tenten op buiten de Haagpoort. Deze actie van het zogenaamde vliegende legertje is het voorlopig hoogtepunt in de strijd tussen patriotten en prinsgezinden. Jarenlang hebben de partijen elkaar alleen bestreden met de pen als wapen. Lees meer +

Een opgegraven archiefstuk

Archivarissen beheren documenten en archeologen doen bodemonderzoek. Soms raken hun werkvelden elkaar op een onverwachte manier, bijvoorbeeld als een archeoloog een middeleeuws charter opgraaft. Van 1969 tot 1978 en in 1991 worden opgravingen verricht op het terrein van het voormalige kasteel Altena, ten noorden van de ingang van DSM aan… Lees meer +

Van perkament naar papier naar internet

Het Stadsarchief beheert vandaag de dag kilometers archief, maar is natuurlijk ooit klein begonnen, al is dat wel heel lang geleden. Het allereerste overzicht van de inhoud, ofwel de oudste inventaris, is ruim zeven eeuwen oud. Lees meer +

Blekerijen

Wie meer dan oppervlakkig naar de beroemde Kaart Figuratief van Delft kijkt, valt het ongetwijfeld op: her en der rond de stad liggen enorme hemden, broeken en andere kledingstukken. Ze zijn naar verhouding veel te groot getekend om duidelijk te maken dat hier blekerijen worden afgebeeld. Lees meer +

Het Vildersbos

Op de Kaart Figuratief van 1678 zien we net buiten de Haagpoort een terrein met de naam Nieuwe Plantage. Lees meer +

Een hondenbaan

Het rapport vermeldt dat de Belgische Mastiff van koopman Willem van Vliet iets ‘spreidvoetig’ is. Verder wijkt het vaalgrijze, kortharige teefje niet af van een gewone viervoeter. Behalve dan dat deze hond een werkvergunning heeft. Lees meer +

Baas in eigen gasthuis

Het is maar een klein velletje perkament en ook de inhoud lijkt weinig betekenend. Graaf Floris V beveelt het Delftse stadsbestuur op 13 april 1282 om jaarlijks twee toezichthouders aan te stellen voor het gasthuis. Maar voor de nog jonge stad is dit een mijlpaal. Lees meer +

Fake news in 1748

Wie is de baas in de stad? Dat is de vraag als in 1748 een nieuwe schout moet worden aangesteld. Lees meer +

Kris-Kras

Op de plek van Rietveld 85 stond van 1838 tot 1938 een hofje met de merkwaardige naam Kris-Kras. Dat was de volkse bijnaam van het genootschap Christo Sacrum, dat hier in 1802 een kerk liet bouwen. Het was een uniek voorbeeld van privatisering van godsdienst, dat echter geen lang leven was beschoren. Lees meer +

Hemelse klanken

Ondanks de stadsbrand van 1536 is er verrassend veel archief bewaard gebleven van de Delftse parochiekerken. Een van de pareltjes is deze oorkonde van de Utrechtse bisschop uit 1462. Lees meer +

Overal markt

De markt verwacht je op de Markt, of het Marktveld, zoals het plein eeuwenlang heette. Maar ook in andere delen van de stad bloeide de straathandel. Lees meer +

Sluitzegels

Brievenpost is op zijn retour. Nog even en niemand weet nog wat een postzegel is, laat staan een sluitzegel. Tegenwoordig zou je het een sticker noemen, die je kunt gebruiken om een envelop mee dicht te plakken of mee te versieren. Lees meer +

Twee-achter-één-gevel

De Waag is geen twee-onder-één-kap, maar een twee-achter-één-gevel. Het monumentale front dat er sinds 1770 staat, verhult namelijk twee aparte panden. Op deze tekening van Jan Bulthuis zie je de oude situatie. Lees meer +

Klikbrieven

De Bataafse Revolutie van 1795 belooft vrijheid, gelijkheid en broederschap. Maar als een jaar later voorbereidingen worden getroffen voor verkiezingen van een landelijk parlement, blijkt dat toch niet iedereen dezelfde rechten heeft. Lees meer +

Gestolen beenderen

276 kilo beenderen. Dat is de buit van een paar Delftenaren die op 14 januari 1901 in één van de treinwagons klimmen waar deze onmisbare grondstof voor de Lijm- en Gelatinefabriek klaarligt om gelost te worden. Lees meer +

Gerrit Paape: de pen als wapen

‘Grijpt, Burgers, grijpt de wapens aan!’ Met deze opruiende woorden spoort Gerrit Paape in 1784 zijn stadgenoten aan om een einde te maken aan de heerschappij van de traditionele regentenkliek. Lees meer +

‘Tip tap top …

… de datum heeft een hoedje op.’ Of: ‘de datum staat er bovenop’, zoals Jo van den Berg op 10 juni 1931 schrijft in het poëziealbum van klasgenootje Marie van Velzen. Lees meer +

Het paradijs van Groenewegen

De Delftse dichter Hubert Cornelisz Poot komt in 1725 woorden tekort in zijn lofzang op de buitenplaats Haeghzigt van Juliaen Groenewegen en Johanna Stoel. Lees meer +

Stempelen voor steun

De crisisjaren zijn berucht om het stempelen. Werklozen moeten zich dagelijks melden om aan te tonen dat ze echt geen baantje hebben. Alleen dan ontvangen ze een bescheiden uitkering. Lees meer +

Duizend emmertjes water halen

Ooit gehoord van de ‘geaffecteerden tot de brandspuit’? Nee, dat zijn geen brandweerlieden die overdreven deftig praten. Het gaat om mensen die zijn aangewezen om in geval van brand een spuit te halen en te bedienen. Lees meer +

9,5 meter protest

Het ontwerp mag er lieflijk uitzien, er zijn volop Delftenaren die er van gruwen. Niet omdat zij de art nouveaustijl misplaatst vinden, wel omdat de kosten op de gemeentekas drukken. Lees meer +

Een aanslag op prins Maurits?

Grote paniek bij de Haagpoort op 23 mei 1613. De Fransman Jean Desinards, afkomstig uit de Provence, schiet een pistool af, juist op het moment dat de koets van prins Maurits daar passeert. Lees meer +

Lappendeken Overschie

Johannes Kooij is misschien wel de enige die echt begrijpt hoe Overschie anno 1760 in elkaar zit. Hij moet ook wel, want hij was secretaris van het ambacht. Dat is te zeggen: van het Delftse deel daarvan, want een ander stukje valt onder Rotterdam. En de reden dat Delft zeggenschap heeft in Overschie, is niet voor elk huis hetzelfde. Lees meer +

De heilige Hugo

Eindelijk een grafmonument voor deze grote Delftenaar, gemaakt door een Delftenaar en betaald door een Delftse familie! Lees meer +

Particuliere scholen

Het is eigenlijk een verrassend klein boekje, het register waarin personen worden genoteerd die tussen 1589 en 1805 toestemming krijgen om onderwijs te verzorgen. En dat terwijl het er toch vele honderden zijn. Lees meer +

Militair zakboekje

Dit is geen sieraad. De waterafstotende omslag heeft niet kunnen voorkomen dat deze archiefbron er zelfs behoorlijk aftands uitziet. Lees meer +

Schuttersbubbel

‘Naar het leven getekend’ zet Willem van der Lely in het Latijn onder deze tekening. Misschien moeten we dat toch maar met een korreltje zout nemen. Lees meer +

Uitgevonden in Delft: Het burgerlijk huwelijk

‘Geeft daerop malcanderen de rechterhant.’ Zo besluit de burgemeester het huwelijksformulier – in Delft al sinds 1575. Op dat moment is het volstrekt nieuw dat de burgerlijke overheid zich met zoiets persoonlijks als het huwelijk bemoeit. Lees meer +

Een Delftse cavalliere

Hugo de Groot is wereldberoemd als rechtsgeleerde – en terecht. Met de bekendheid van zijn verwant Dirck Graswinckel is het een stuk minder gesteld – en dat is eigenlijk wel een beetje jammer. Lees meer +

Triomf en tragiek

Omstanders voelen zich misschien wel enigszins triomfantelijk. Deze twee ronkende Duitse bommenwerpers zijn in mei 1940 toch maar mooi uit de lucht geschoten. Lees meer +

‘Huyden my, morghen dy’

Waar rozemarijn al niet goed voor is: als de pest heerst, is het aan te raden dat je je huis met rozemarijn ‘beroockt’, want de rook verdrijft de ‘quade lucht’. Lees meer +

Reclame van niveau

De kruisbestuiving tussen de Polytechnische School en de Delftse industrie leidt rond 1900 niet alleen tot een economisch bloeiende stad, maar ook tot creatieve uitspattingen. Lees meer +

Met een mijter op het schavot

Een bisschop, herkenbaar aan zijn mijter, toont achter een masker van Christus zijn ware, valse gezicht. Lees meer +

Een goed rapport

‘Is dom, luij, en heeft geen lust om iets te leeren, zo dat er niet van kan gemaakt worden.’ Het zal je maar gezegd worden, als aspirant-leerling van de Fundatie van Renswoude. Het is duidelijk: de lat ligt hoog en de rapporteur is streng. Lees meer +

Hagenaars plunderen Delft

Eeuwenlang is de schutterij verantwoordelijk voor de stadsverdediging. In de achttiende eeuw komen de schutters zelf onder vuur te liggen Lees meer +

Drie rijtuigen, twee karren en één schaap

Vanaf 1 mei 1863 is Delft heer en meester over de jaagpaden langs de Vliet. Lange tijd onderhoudt de stad deze belangrijke verbindingsroute samen met Den Haag, vrijwel altijd in goed overleg. Lees meer +

Geschiedenis of innovatie

Verfraaiingsvereniging Delfia, in 1897 opgericht door middenstanders, doet er alles aan om toeristen naar Delft te lokken. Lees meer +

Het grootste archiefstuk

Er zijn niet veel archiefstukken die een bijnaam hebben, maar dit is er eentje. Het staat bekend als het Groot Privilege en dat is niet voor niets. Lees meer +

Boerenverdriet

Wie denkt dat een vervoersverbod voor vee een recente uitvinding is, vergist zich. Al in de achttiende eeuw worden er beperkingen aan de handel opgelegd, als Holland wordt geteisterd door uitbraken van veepest. Lees meer +

Leonardo della Notte

In het Italiaans klinkt alles mooi, vooral de bijnaam van de geboren Delftenaar Leonard Bramer. Hij wil schilder worden en vertrekt in 1615, op zijn achttiende, naar Rome. Lees meer +

De archivaris bepaalt

Vergeet de rijdende rechter, huur een archivaris in. Dat is precies wat het gemeentebestuur omstreeks 1900 doet als het de schietbaan bij de Stadsdoelen wil opheffen. Lees meer +

Regententrots

Op 24 november 1772 krijgen de burgemeesters bezoek van Dirk van Heemskerk van Beest. Hij komt namens zijn zuster Geertruid, de weduwe van meester Willem van der Lely. Lees meer +

Christus en de santenkraam

Dit weekend hebben pastoors en dominees het makkelijk met de preekkeuze: tijdens Pasen gaat het over de opstanding van Christus. Lees meer +

Oud nieuws

Wat een verschil met de dikke pakken papier die de krantenbezorgers van nu door onze brievenbussen moeten duwen. Eeuwenlang bestaat de courant uit niet meer dan één velletje folio dat aan beide zijden is bedrukt. Lees meer +

Zingend op reis

Dit is pagina 67 uit het plakboek over het jaar 1954. Zo zijn er achttien dikke plakboeken vol met reisverslagen, knipsels en jubelende recensies. Om welke wereldsterren dit gaat? Lees meer +

Beleggen brengt risico’s met zich mee

Rendementen uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. Bij het zien van dit lege inschrijvingsbiljet voelt dat als een wat misplaatste waarschuwing. Stel dat je indertijd het geld had gehad om hierin mee te gaan… Lees meer +

Het raadsel van Kensington Palace

Het is heel verrassend om in het Delftse Stadsarchief een boedelinventaris van Kensington Palace uit 1696 te vinden. Op zoek naar een verklaring val je van de ene verbazing in de andere en blijkt dat het verhaal nog steeds niet af is. Lees meer +

Een Oranjegezinde timmerman

Twee portretten van chic geklede personen te paard. De tekening met de dame is gesigneerd G. v.d. Storm. Veel helpt dat niet: in geen enkel naslagwerk is iets over hem of haar te vinden, net zo min als in databases op internet. Lees meer +

Piet Hein

‘Piet Hein, zijn naam is klein, maar zijn daden benne groot.’ Zo luidt het refrein van het lied dat Jan Pieter Heije in 1844 schreef. Het gaat over een gewone jongen uit Delfshaven, die de hele wereld bevoer en een fabelachtige carrière maakte. Lees meer +

Zorgkosten in de Gouden Eeuw

In onze tijd worden mensen soms gemangeld tussen uitkeringsinstantie, gemeente, verzekeraar en zorgverlener. Dat is niets nieuws: ook in de zogenaamde Gouden Eeuw probeert iedere instelling de kosten zoveel mogelijk bij een ander te leggen. Lees meer +

Stamboomonderzoek in 1611

Op 7 oktober 1611 krijgt Jacob van der Burch bezoek. Segher Krijnen en Cornelis Sijbers komen een geschilderd drieluik bekijken. Segher maakt er een fraaie tekening van en samen ondertekenen zij een uitvoerige beschrijving van het werk. Lees meer +

Vader loopt int wilt

In de Middeleeuwen is armenzorg een taak van de Heilige-Geestmeesters. Het geld dat zij ontvangen uit kerkcollectes, erfstellingen en legaten beleggen zij in landerijen en renten. Lees meer +

Uit het leven gegrepen

Het is een mooie staalkaart van dominees die voorgaan in de Nederlands-hervormde kerk. Generaties Delftenaren groeien op met één of meer wekelijkse preken van deze mannen. Lees meer +

25 maart: Nieuwjaarsdag!

Als Dirck van Bleyswijck in de zeventiende eeuw zijn stadsgeschiedenis schrijft, kan hij nog beschikken over bronnen die nadien verloren zijn gegaan. Zo citeert hij uit een niet overgeleverd kroniekje van Joost Henricxz: Lees meer +

Versieringskunst

Het is een ambacht dat we nu anders zouden noemen, maar de term dekt de lading wel. Sipke Baars (1877-1956) is een binnenhuisschilder die zich naast het gewone schilderwerk toelegt op technieken als kalligraferen, marmertekenen, houtimitatie en decoratieschilderen. Lees meer +

Bij Vermeer is niets te halen

‘Niet te haelen’, noteert de klerk van de Kamer van Charitate op 16 december 1675. De boedel van de daags daarvoor overleden Johannes Vermeer blijkt zo gering, dat er niets overschiet voor de armenzorg. Lees meer +

Hoffotograaf

Hij leert het vak van zijn aanstaande schoonmoeder, en dat is niet de eerste de beste. De uit Duitsland afkomstige Emma Kirchner is een gerespecteerd fotografe als Henri de Louw (1851-1944) omstreeks 1872 als leerling bij haar in dienst komt. Lees meer +

Geen broodje aap

De litho van Hendrik Wilhelmus Last ziet er komisch uit. Een trein hobbelt als in een kermisattractie met een enorme bocht om een huis heen. Het lijkt te zot om waar te zijn. Lees meer +

Het kan niet alle dagen feest zijn

Het lijkt zo’n simpel klusje, het klaarleggen van de ‘ornamenten’ ofwel de gewaden van de priester voor de mis. Maar Sibrand Jacobszoon, die op 25 maart 1457 wordt benoemd tot koster van de Oude Kerk, weet wel beter. Lees meer +

Het uur U

Het lijkt eenvoudig: een fotoboek over de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog. Maar fotograferen is sinds november 1944 verboden en de fotografen hebben allemaal de leeftijd om voor de Arbeidsinzet opgepakt te kunnen worden. Lees meer +

Erfenis van F.W. Braat

Koninklijke Fabriek F.W. Braat verkoopt aan het eind van de negentiende eeuw zinken ornamenten tot ver in het buitenland. De twee jongste zoons van oprichter F.W. Braat nemen het moderne en uiterst succesvolle metaalbedrijf in 1884 over. Lees meer +

De laatste kloosterzuster

Soms moet je een ogenschijnlijk dorre tekst even op je in laten werken om te beseffen hoe ingrijpend de inhoud eigenlijk is. Lees meer +

121 jaargangen

Als in 2001 het laatste nummer van De Fabrieksbode verschijnt, staan er 121 jaargangen op de teller. Daarmee weet het tijdschrift een plekje te veroveren in het Guinness Book of Records, het is het langst onafgebroken verschenen bedrijfsblad ter wereld. Lees meer +

Een windbrief voor een Zaankanter

De Gouden Eeuw komt niet vanzelf. Het Delftse stadsbestuur moet heel wat moeite doen om de plaatselijke economie te stimuleren. Lees meer +

Volgens Bartjens

Dit is aflevering 183 van de rubriek 365 Dagen van Delft. We zijn dus over de helft, volgens Bartjens. Lees meer +

Schimmelvrij

Stegen en sloppen zijn schilderachtig, maar zijn ze ook schimmelvrij? Piet Kramer legt in 1907 de Bagijnesteeg vast, nu de Bagijnestraat. Lees meer +

Knooppunt voor groente en fruit

Delft profiteert als marktstad al sinds de Middeleeuwen van het Westland, de ‘tuin van Holland’. Aan het eind van de negentiende eeuw neemt de handel in groente en fruit fors toe Lees meer +

Het geheugen als archief

Het archief is het geheugen van de stad, wordt wel eens gezegd. Maar het omgekeerde gaat soms ook op: als je geen archief hebt, moet je terugvallen op je geheugen. Lees meer +

Brandschade

De stadsbrand van 1536 is niet de enige ramp die de stedelijke archieven heeft getroffen. In de nacht van 3 op 4 maart 1618 wordt het stadhuis aan de Markt namelijk verwoest door brand. Lees meer +

Wederopbouw in beeld

‘Een echte Tiemen van der Reijken.’ Wie er een beetje oog voor heeft, haalt ze er meteen uit. Als geen ander portretteert deze fotojournalist het naoorlogse Delft. Lees meer +

4800 Behoeftige nazaten

‘Mijn moeder is getrouwd in 1926 en viel net buiten de boot’, schrijft een mevrouw in 2013 enigszins spijtig op een stamboomforum op internet. Lees meer +

Hoofdpijndossier

Deze grafiek komt uit een hoofdpijndossier van Openbare Werken. Hij laat zien hoeveel poeptonnen er nog zijn in Delft. Lees meer +

Een boerderij voor twee hammen?

Volgens een populair volksverhaal is aan de Rotterdamseweg ooit een boerderij verkocht voor twee hammen. Daarom heet hij sindsdien de Hamwoning en zijn in 1608 boven de toegangspoort twee reliëfs van een ham aangebracht. Lees meer +

Damesconcerten

Voor of door dames? De boodschap zou tegenwoordig vast verkeerd begrepen worden. Lees meer +

Vergunningen van klein tot groot

Wie denkt dat het iets van deze tijd is dat je overal een vergunning voor moet hebben, moet eens een kijkje nemen in oude ‘consentboeken’. Lees meer +

Vluchtelingenbeleid

Guilliaem Verbaeck uit Ieper, Jan Cornelisz van Brugge, Leenert Jansz van Hasselt. Op het eerste gezicht is er niet veel bijzonders aan dit rijtje nieuwe poorters en hun borgen dat de stadssecretaris in 1594 maakt. Maar er gaat een pijnlijk verhaal achter schuil. Lees meer +

Buurtkrant

‘Wat staat er in deze krant? Helaas niet veel.’ De redacteur van de Tanthof Buurtkrant ziet het in 1982 uiterst somber in. Lees meer +

Een vorstelijke slingerprent

In het tijdperk van internet en televisie kun je overal live bij zijn en hoef je niets te missen. Neem nou de uitvaart van een lid van de koninklijke familie. Lees meer +

De Franse bezetting

Het komt niet vaak voor dat bezetters worden onthaald als helden. Maar in 1795 is dat wel het geval, als de Fransen Delft binnentrekken. Lees meer +

Potter in Delfshaven

Was Delfshaven nou afhankelijk van Delft, of was het andersom? Voor allebei is wat te zeggen. Lees meer +

‘Turkenpensions’

Twintig mannen in een huis met één wc. Gastarbeiders die in de jaren zestig naar Delft komen, zijn vaak overgeleverd aan particuliere huiseigenaren die het niet altijd even nauw nemen met de logiesverordening. Lees meer +

Vlaamse huisjes

Een Yperstraat en een Doorniksteeg – en ooit had Delft ook nog een Brugsestraat en een Rijsselstraat. Vier Vlaamse steden vernoemd in een Hollandse binnenstad, daar moet een verhaal achter zitten. Lees meer +

Barbarijse zeerovers

Voorjaar 1693. Langs de Delftse grachten loopt Lijsbeth Noortbergen, op zoek naar mensen die haar willen helpen. Lees meer +

Onze club gaat nooit verloren

Een nieuwe stencilmachine redt in 1978 de Maand-Revue van de Delftse Voetbal Vereniging Full Speed. Lees meer +

Delf’s Blaue, aflevering 428

De titel van het hoofdartikel in het Delftsch Nieuwsblad is iedere week gelijk: Delf’s Blaue. De auteur is ook iedere week dezelfde: J. van Achelen. Toch wordt zelfs naar deze 428ste aflevering in 1907 nog met angst en beven uitgekeken. Lees meer +

11.890 kilometer

Prosper Henri Julius van Lawick legt 11.890 kilometer af voordat hij in 1864 aan zijn opleiding in Delft begint. Alleen hier kan hij het felbegeerd diploma halen om carrière te kunnen maken op de plek waar zijn wieg stond: in Soerabaja op Java. Lees meer +

Een huishouden van Jan Steen?

In 1655 vervaardigde Jan Steen het schilderij dat vanouds bekendstaat als ‘De burgemeester van Delft’. Tot 2006 – toen schreven twee Amsterdamse hoogleraren dat deze gezeten burger niemand anders kon zijn dan korenkoper Adolf Croeser, met zijn dochter Catharina. Lees meer +

Vermeer en Leeuwenhoek

Veel bezoekers van archieven doen onderzoek naar hun voorouders. De jongste twee eeuwen zijn relatief simpel. Sinds 1811 worden geboorte, huwelijk en overlijden door de overheid vastgelegd in de registers van de burgerlijke stand. Lees meer +

Inschattingsfout

Als de Bourdon nu luidt, is dat nieuws. Mensen op straat maken er filmpjes van omdat deze klok met een diameter van 2,3 meter in de Oude Kerk eigenlijk alleen nog maar luidt bij bijzondere gelegenheden als bijzettingen in de koninklijke grafkelder. Lees meer +

H.G. H en K.

Hier moesten de ontvangers van deze ansichtkaart het mee doen. ‘Wij komen vrijdag naar huis. Ook de groeten van A. en J.’ Lees meer +

Van bier naar brandewijn

De voorname Delftse familie Van Berckel was eeuwenlang actief in de biernijverheid, de kurk waarop de lokale economie dreef tot het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Lees meer +

‘Insiedentjes’

Wie dit begrijpt, mag het zeggen. Het lijkt een spellingsoefening waarbij je moet aanvinken waar de fouten zitten. Lees meer +

Een walvis in de gracht

Wat hebben de komeet van Halley, de sprinkhanentrek, een Haarlems grafschrift, de pestvogel en een 75 jaar getrouwd paar in Sassenheim met elkaar te maken? Inderdaad, helemaal niks. Behalve dan dat het allemaal onderwerpen zijn die ter sprake komen in een handgeschreven boek van Isaac van Haastert. Zijn naam komt vaker voorbij in deze rubriek. Lees meer +

Handen uit de mouwen

Deze foto van Openbare Werken uit de vroege jaren dertig straalt daadkracht uit. Je ziet dat de gemeentewerkers met belangwekkend werk bezig zijn. En dat klopt ook. Lees meer +

Geheime brieven

Je vindt er geen liefdesperikelen of onthullende bekentenissen, maar intrigerend is zo’n archief natuurlijk wel: de ‘ingekomen en verzonden geheime brieven van de burgemeester’. Lees meer +

Sloopkogel

Ziehier de verliezers van de Spoorzone. Jarenlang blijft hun lot onzeker tot in 2009 de seinen definitief op groen gaan voor de aanleg van een spoortunnel door Delft. De sloopkogel maakt korte metten met de woningen aan de Van Leeuwenhoeksingel en de Houttuinen. Lees meer +

Preken en poëzie

De ‘hartelijk geliefde broeders en zusters’ uit dit fragment zijn Delftse kerkgangers die op 5 december 1852 de intredepreek beluisteren van de naamgever van de remonstrantse kerk aan Oude Delft 102: P.A. de Génestet. Lees meer +

De honger verbeeld

Wie het gevoel kent, zal het nooit meer vergeten. Maar hoe leg je aan anderen uit wat honger met je doet? De Delftse kunstenaar-fotograaf Peter Odijk maakte over de Hongerwinter 1944-1945 een serie van tien pasteltekeningen, waarmee hij het beklemmende gevoel vastlegt. Lees meer +

Huwelijkse voorwaarden in het klooster

Voor het opstellen van een testament of huwelijkse voorwaarden ga je naar de notaris. Dat is al eeuwenlang zo. Maar in de zestiende eeuw kon je voor dergelijke zaken ook terecht bij het stadsbestuur. Dat had er zelfs aparte registers voor. Lees meer +

Als de bom valt

Deze brief onthult een onvermoede kant van het archief. Archivaris D.P. Oosterbaan biedt in 1961 zijn depot aan als schuilplaats. De Koude Oorlog woedt volop en de angst voor een atoomaanval lijkt reëel. Het gemeentearchief is sinds enkele jaren gevestigd aan Oude Delft 169 en kan in de kelder honderd mensen herbergen. Lees meer +

Tehuizen voor zwarte schapen

Op 3 juli 1666 legden drie personen voor notaris Frans Boogert verklaringen af. Zij deden dit op verzoek van Maria Thins, de schoonmoeder van Johannes Vermeer. Maria wilde vastgelegd hebben hoe haar zoon Willem Bolnes zich had misdragen. Hij maakte schulden, schold Lees meer +

Het oude Meisjeshuis

Het Meisjeshuis wordt in 1578 gesticht als tehuis voor weesmeisjes. Het is gehuisvest in het voormalige Heilige-Geestzusterhuis, bewoond door vrouwen die zieken thuis verplegen. De gebouwen van die instelling kunnen nog wel even mee, want ze zijn na de stadsbrand van 1536 nieuw opgetrokken. Maar een kleine twee eeuwen later heeft het Meisjeshuis toch wel behoefte aan uitbreiding en nieuwbouw. Lees meer +

Waar is dat feestje?

De vraag is voor de gemeentelijke belastingontvanger van wezenlijk belang. Hij noteert waar het feestje is, hoeveel mensen er komen, welke entreeprijs ze betalen én hoeveel belasting daarover betaald moet worden. Lees meer +

De kansloze krabbelaar

Een middel tegen paalworm, de aandrijving van uurwerken, het maken van geel koper, een heimachine – de prachtigste plannen belanden in de achttiende eeuw op het bureau van de Delftse afgevaardigden bij de Staten van Holland. Lees meer +

Boer zoekt vee

Prijskoeien en fokstieren vormen de hoofdmoot van Wester V, een jaarlijks terugkerend evenement dat sinds 1948 aan het eind van de zomer in Delft plaatsvindt. Lees meer +

Niet raak is mis

Liefst 67.000 loten verkopen de regenten van het Weeshuis in 1695. Ze worden aan de man gebracht van Alkmaar tot Gorinchem, en van Middelburg tot Leeuwarden. Lees meer +

De omzwervingen van Van Goyen

Een echte Van Goyen in het Stadsarchief? Jazeker! Het is een eenvoudig schetsje van de Schiedamsepoort, maar daarom niet minder aantrekkelijk. Lees meer +

Uit de loopgraven

Reserve-Leutnant T. Visterling uit Duitsland, de Engelse lieutenant S.H. Taylor en de Russische onderdaan J. Belitsky vormen een wat wonderlijk gezelschap. Terwijl hun landgenoten elkaar in de loopgraven bestrijden, zitten deze jongemannen vanaf 1917 in Delft in de collegebanken. Lees meer +

Lettersnijders

Omstreeks 1520 dringen de ideeën van de Duitse kerkhervormer Maarten Luther door in Holland. Vooral onder intellectuelen slaan zij aan en de regering is benauwd dat zij verder worden verspreid. Lees meer +

Ligt de Koepoortbrug verkeerd?

Net als de meeste andere Delftse poorten is de Koepoort in de tweede helft van de negentiende eeuw gesloopt. Een mooi gebaar dus dat Delft nog wel een Koepoortstraat en een Koepoortbrug heeft. Lees meer +

Raadsels in de kelder

In heel wat landen kun je de vorstelijke grafkelder bezoeken. In Nederland kan dat niet. De kelder onder de Nieuwe Kerk is daarvoor veel te klein, maar bovendien is deze ruimte tot op de dag van vandaag privébezit. Lees meer +

Aan de lopende band

Wie Calvé zegt, zegt pindakaas. Als de Delftse fabriek in 1948 met de productie start, kent nog niemand dit broodbeleg. Calvé heeft op dat moment twee grote panden: de Mengvoederfabriek en de Oliefabriek. Lees meer +

Ontwikkeling en Ontspanning

De wederopbouw van Nederland vraagt onder meer om machineonderdelen van Reineveld, hoogwaardige camera’s van de Optische Industrie en kabels in alle soorten en maten van de Nederlandse Kabelfabriek (NKF). Lees meer +

Katholieke kapitaalvlucht

Het stadsbestuur staat in 1711 voor een duivels dilemma. De schatrijke Elisabeth Schoonhoven is overleden en blijkt haar vermogen te hebben nagelaten aan de roomse armen te Delft. Lees meer +

Stokpaardje

Wie bij een stokpaardje niet direct aan speelgoed denkt, is mogelijk een liefhebber van sterke drank. Het beestje is lange tijd één van de beeldmerken van het sinds 1940 in Delft gevestigde familiebedrijf H. Hellebrekers & Zonen: ‘Hellebrekers … uw stokpaardje!’ Lees meer +

Onzichtbare lijnbanen

We hebben het hier vaak over al die mooie plaatjes in de collectie van Stadsarchief Delft. Vandaag gaat het over dingen die eeuwenlang veel voorkomen, maar waar opmerkelijk genoeg géén afbeelding van te vinden is: lijnbanen of touwslagerijen. Lees meer +

Papierwerk na de knal

Zegge ‘eenmiljoenvierhonderddertienduizendhonderddrieëntachtig gulden’ concludeert het expertiserapport van Architectenbureau Lengkeek uit Rotterdam. Het betreft de kosten voor het herstellen van de schade die is aangericht bij de explosie van een deel van de Lijm- en Gelatinefabriek aan de Rotterdamseweg. Lees meer +

Heidense vrouwen

Het probleem van mensen die tussen wal en schip vallen, is van alle tijden en van alle plaatsen. De samenleving weet zich nu eenmaal niet zo goed raad met mensen die niet voor zichzelf kunnen of willen zorgen en die in geen enkel hokje passen. Lees meer +

Tot Nut en Vermaak

‘Opgericht te Delft op 29 april 1772’ staat op het reglement van het leesgezelschap Tot Nut en Vermaak. Geen misverstand mogelijk, zou je zeggen, tot je verder neust in het archiefje van deze club. Lees meer +

Met een po naar kostschool

Wie het in de achttiende eeuw kan betalen, stuurt zijn zoon of dochter naar een particuliere Franse school. Wie nog dieper in de buidel kan tasten, kiest een chique kostschool uit. Lees meer +

De Haagse Straatweg

Een gemeenschappelijke regeling tussen een aantal gemeenten klinkt heel modern, maar is feitelijk al eeuwenoud. De trekschuitverbindingen die in de zeventiende eeuw worden aangelegd, zijn bijna allemaal volgens dit model georganiseerd en gefinancierd. Lees meer +

Arbeiders op de planken

De grootte van een archiefcollectie komt lang niet altijd overeen met het belang van een organisatie. Wie geen archief nalaat of wie dat niet aan een instelling toevertrouwt, komt niet in de collectie terecht. Lees meer +

Het eerste formulier

Jan Langermans heeft op 15 april 1739 de primeur. De akte van overdracht van zijn huis in Delfshaven aan Salomon de Cool is de eerste die door de Delftse secretarie wordt geschreven op een voorgedrukt formulier. Lees meer +

De korenbeurs

De korenbeurs? Dat is toch dat gebouw op de Camaretten, naast de visbanken? Ja, dat gebouw is vanaf 1872 enige tijd in gebruik als korenbeurs en sinds 1945 zit er een jongerensociëteit die deze naam overnam. Lees meer +

Het weerbericht en roomse bonen

Erg fraai en spannend ziet dit stapeltje kladjes er niet uit – en toch zijn ze heel bijzonder. Ze zijn afkomstig van de Delftse organist en klokkenist Frederik Berghuys, die er van 1809 tot 1829 allerlei wetenswaardigheden over het weer op noteert. Lees meer +

Poortbriefjes

Delft wordt wel eens een openluchtmuseum genoemd. Sommigen krijgen daarbij meteen dollartekens in de ogen: kunnen we dan misschien ook toegang gaan heffen? Dat is minder gek dan het lijkt. Lees meer +

Domineeszaken

In 1714 is de secretaris het zat. De vier burgemeesters besteden telkens zoveel vergadertijd aan kwesties over de benoeming of het ontslag van predikanten, dat de notulen bijna nergens anders meer over lijken te gaan. Lees meer +

De prins is dood – leve de prins!

Het zestiende-eeuwse wereldnieuws wordt in beeld gebracht door prentenmakers. Een van de productiefste is Frans Hogenberg, geboren in Mechelen in 1535 en overleden in Keulen in 1590. Lees meer +

Een deftig feest

De achttiende eeuw staat bekend als de tijd van genootschappen, gezelschappen, verenigingen of hoe je ze ook maar wilt noemen. Overal sluiten mensen zich aaneen voor de meest uiteenlopende doelen, met een reglement waarin rechten en vooral plichten van de leden worden vastgelegd. Lees meer +

Wilt u hier even tekenen?

In 1914 gaan Delftse vrouwen de straat op met een volkspetitie voor grondwettelijke gelijkstelling van man en vrouw. Aanleiding is de al jaren slepende discussie over het kiesrecht. Mannen mogen immers wel meepraten in de politiek, vrouwen niet. Lees meer +

De Zeven Sterren

Adriaan Voorstad heeft een goede klant aan zijn overburen. Hij is de middelste van drie generaties boekverkopers in De Zeven Sterren. Dat is een winkel aan de zuidzijde van de Markt, nu nummer 35, naast het stadhuis. Lees meer +

Vandaag in de bus

Vandaag in het archief. Tot de meer omvangrijke stukken in het depot behoren de pakketten met kranten. Het Stadsarchief bewaart alle nieuwsbladen die in en over Delft verschijnen. Lees meer +

De enige echte Kaart Figuratief

‘De enige? Die kaart heb ik ook!’, zegt u misschien. Het zou best kunnen dat u inderdaad een originele Kaart Figuratief van Delft bezit, al is die behoorlijk zeldzaam en kostbaar. Lees meer +

Voortschrijdend inzicht

In juli 1965 zien bewoners van de Spoorsingel de stofwolken optrekken: het Spoorwegplan is voltooid. Vijftig jaar later maakt de Haagse kunstenares Anneloes Groot deze aquarel in opdracht van het Stadsarchief. Lees meer +

Het blozen van Van Leeuwenhoek

Wie heeft de wereldberoemde Antoni van Leeuwenhoek wel eens aan het blozen gekregen? Zelfs op zo’n vraag kun je een antwoord vinden in het Stadsarchief, om precies te zijn in de collectie Losse Aanwinsten. Lees meer +

Helden in Delfshaven

Het is een mooie dag voor wijnkoper Cornelis Coeberg en Hendrik Hoos, kastelein van herberg het Melkmeisje in Delfshaven. Op 27 januari 1776 krijgen zij namens stadhouder Willem V een gouden medaille uitgereikt. Lees meer +

Tsaar op bezoek

Een Delftse prent met een Russisch opschrift, daar zijn er niet veel van. In Rusland bestaat in de negentiende eeuw weinig animo voor een bezoek aan Delft. Van één Rus is wel bekend dat hij zijn entree in de stad maakt, en hoe. Lees meer +

Het Delftse model

Het jaar 1614 is een mijlpaal in de ontwikkeling van de Delftse armenzorg. Sterker nog: wat hier tot stand komt, wordt in tal van andere steden nagevolgd en krijgt een plaats in de geschiedenisboeken als het Delftse model. Lees meer +

Lijkenpikkerij

Het is een wonderlijke brief, die de burgemeesters van Delft in december 1681 ontvangen. De Leidse afgevaardigden in de Staten van Holland vragen steun van hun Delftse collega’s wanneer er moet worden gestemd over verlenging van een octrooi voor de universiteit van Leiden. Lees meer +

Avonturiers op de fiets

Deze mannen zijn misschien niet direct de influencers van hun generatie, ze gaan wel met hun tijd mee. Als deze foto’s kort na 1900 gemaakt worden, staan ze symbool voor vernieuwing en vooruitgang. Lees meer +

Het Album Rademaker

Een van de pareltjes – of zeg maar gerust: parels – in de collectie van het Stadsarchief is het zogenaamde Album Rademaker. Het ontleent zijn naam aan schilder, tekenaar, prentenmaker en kunsthandelaar Abraham Rademaker. Lees meer +

De mond van de hel

Omstreeks 1500 beleeft de katholieke devotie hoogtijdagen. In Delft kunnen meer dan honderdvijftig priesters een goedbelegde boterham verdienen dankzij de talloze missen en andere plechtigheden die in kerken en kapellen worden georganiseerd. Lees meer +

Sint Balthasar Gerards?

Voor de opstandelingen in de Noordelijke Nederlanden is Balthasar Gerards de verraderlijke moordenaar van de Vader des Vaderlands. Maar voor degenen die de katholieke kerk en de koning van Spanje trouw blijven, is hij een held. Lees meer +

De kunst om vrouwen te kennen

Nieuwsgierig geworden door de titel? Lees dan de Hollantsche Historische Courant van dinsdag 20 januari 1733. Die wordt als opvolger van de Delftsche Courant uitgegeven door Reinier Boitet. Lees meer +

Receptenboek

Wie het bakschort al voor heeft, kan het snel weer opbergen. Zelfs een niet-kenner ziet dat dit geen recept is voor een schuimgebakje of voor oma’s overheerlijke kruimeltaart. Lees meer +

Diner voor supernerds

De breukgrens van knappende radijsjes en een opslorpingsproef met ingedikte elektrolyten. Deze gangen staan in 1930 op het menu van een uitgelezen gezelschap dames en heren. Lees meer +

Geen daden maar woorden

Lef kan Albert van Hoef niet worden ontzegd. Net afgezet als pastoor van Scheveningen wegens ketterij, meldt hij zich op 8 juli 1566 in de raadkamer van het Delftse stadhuis met een verzoek. Lees meer +

Bewijs van belijdenis

Geloofsbelijdenis is in de protestantse kerk een belangrijke rite de passage. Wie de catechisatie goed afrondt, doet in het openbaar belijdenis van zijn geloof en krijgt daarmee toegang tot het Heilig Avondmaal. Lees meer +

De Goede Woning

De naam van de in 1907 opgerichte vereniging lijkt een open deur: leden van deze club willen een ‘goede woning’. Dat zij daartoe de handen ineenslaan is wél opzienbarend. Lees meer +

Oude Vier

De benaming doet het misschien niet vermoeden, maar deze ‘Oude Vier’ zijn lokale beroemdheden. Lees meer +

De Zoen van Delft

Iedereen kent de uitdrukking De Zoen van Delft, maar wie kan nog uitleggen wat die inhoudt? Het wordt al een stuk duidelijker als je je realiseert dat ‘zoen’ in dit verband ‘verzoening’ betekent. Maar wie verzoent zich ook alweer met wie? Lees meer +

Eenvoudig doch voedzaam

Men neme 15 kilo erwten, 15 kilo witte bonen, 15 kilo gort, 8 kilo grof tarwebrood, 1 mand aardappelen, 8 bossen wortelen, 6 bossen selderij, 2 manden soepgroenten, 25 uien, 3 kilo zout, 7 liter azijn en 4 ons peper. Lees meer +

Makelaar in koffie

Eduard Douwes Dekker publiceert in 1860 onder het pseudoniem Multatuli zijn Max Havelaar, een aanklacht tegen de uitbuiting in Nederlands-Indië. Lees meer +

Bibberschrift

Nee, er is niets mis met deze foto of uw scherm. Dit is een staaltje kunstschrijven van een zekere David Mot. Het Stadsarchief bezit van hem een album dat vol staat met dit soort artistiek geschreven teksten. Lees meer +

Van Leeuwenhoek en de kolenhandel

‘Zijn werk ligt in het kleine, maar klein is niet zijn roem.’ Zo luidt de vertaling van het Latijnse vers op deze medaille. Hij wordt in 1706 door de universiteit van Leuven geschonken aan Antoni van Leeuwenhoek (1632-1723) voor zijn verdiensten voor de wetenschap. Lees meer +

In beslag genomen

‘Oost west thuis best.’ Het is de verkiezingsslogan van de extreemrechtse Centrumdemocraten in 1994. Nu misschien niet zo opzienbarend, toen het brandpunt van verhitte discussies. Lees meer +

Delfts blauw fabeltje

Als u deze rubriek een beetje volgt, weet u het al: Pieter van Foreest woonde niet in het kleinste huisje van Delft. Nog zo’n fabel is dat de plateelbakkerijen waar Delfts blauw werd gemaakt, zich vestigden in voormalige bierbrouwerijen. Lees meer +

Onleesbaar archief

Populair in de jaren tachtig en negentig van de twintigste eeuw, maar in de eenentwintigste eeuw al nauwelijks meer in gebruik. Het gaat hier niet om vijftiende-eeuwse lastige handgeschreven teksten, wel om ander archiefmateriaal dat om welke reden dan ook onleesbaar dreigt te worden. Lees meer +

Geld doet wonderen

Nicolaes Broedersen (1679-1762) geldt als bouwpastoor van de fraaie oudkatholieke kerk op het Bagijnhof. Hoe hij die klus klaart, is tot in detail bekend. Lees meer +

De B van bidprentjes

In de bibliotheek van het Stadsarchief staan zes eenvoudige kartonnen dozen, gevuld met duizenden envelopjes op alfabet gesorteerd. Het is een prachtige verzameling bidprentjes, zie hier een selectie van wat alleen al bij de B staat. Lees meer +

Tromp en Vondel

Joost van den Vondel is misschien wel de eerste dichter des vaderlands. Hij rijmt en dicht over allerlei gebeurtenissen, gevraagd en ongevraagd, betaald en uit liefhebberij. De dood van zeeheld Tromp en diens begrafenis in de Oude Kerk in Delft verleiden Vondel tot minstens drie gedichten. Lees meer +

Schaamteloos graaien

Als de Delftse studentenverenigingen in 1940 door de Duitse bezetter verboden worden, sluit ook sociëteit Phoenix de deuren. Studenten moeten toezien hoe Duitsers de boedel ongegeneerd in beslag nemen. Lees meer +

De uitzet van een VOC-soldaat

Nee, Vranck Abrahamse Bredervelt begint niet op zo’n mooi VOC-jacht aan zijn avontuur. Dat is gereserveerd voor de bewindhebbers en andere hoge pieten die de reis van Delft naar Delfshaven of omgekeerd maken. Lees meer +

De stad als eiland

Eeuwenlang is de omgeving van Delft een bestuurlijke lappendeken. Het gebied dat ooit één grafelijke hof vormde, valt al in de Middeleeuwen uiteen in een aantal ambachten, door toedoen van de graven van Holland zelf. Lees meer +

Postuum op de brandstapel

Hemelvaartsdag 1528. Een processie trekt vanuit de Nieuwe Kerk door de stad. Opeens klinkt geschreeuw. Lees meer +

Italiaans vakwerk

Op 5 mei 1732 krijgt Joseph Bollina toestemming zich met vrouw en kind vanuit Den Haag in Delft te vestigen. Het is de laatste etappe in een langer reis. Bollina wordt omstreeks 1680 geboren in Pelsopra in de buurt van het Italiaanse Como en trekt op jonge leeftijd noordwaarts. Lees meer +

Brandenboeken

Is het een schoorsteenbrand, een kleine binnenbrand of een grote uitslaande brand? Het zijn drie van de acht categorieën die de Delftse brandweer hanteert in de eigen administratie. Lees meer +

Valentijn

De stukjes in deze rubriek 365 Dagen Delft tellen elk tussen de drie- en vierhonderd woorden. We zouden deze aflevering voor ruim de helft kunnen vullen met alleen al de titel van dit boek van François Valentijn. Lees meer +

De gevilde rechter

Wie tegenwoordig ‘Delfland’ hoort of leest, denk meteen aan het hoogheemraadschap. Dat is vóór 1811 niet zo vanzelfsprekend. Tot dat jaar bestaat er namelijk ook een baljuwschap Delfland, ook wel de hoge vierschaar genoemd. Dit is een regionale rechtbank die de hoge rechtspraak uitoefent over de omgeving van Delft. Lees meer +

Een beduimeld boekje

De Delftse binnenstad telt in de Middeleeuwen tien kloosters. Hier leiden mannen of vrouwen een vroom leven, vrijwel volledig afgescheiden van de wereld. Hoe ontstaat zo’n klooster eigenlijk? Lees meer +

Sixties in de boekerij

Van de seksuele revolutie tot revolutionair marxisme-leninisme. De jaren zestig spatten van de pagina’s van dit beduimelde schrift van katholieke studentenvereniging Sanctus Virgilius. Lees meer +

Daar zit in muziek in

Een anonieme gift uit 1901 levert het Stadsarchief negentien katernen bladmuziek op met in totaal 1560 composities, grotendeels met de hand geschreven. Dat moet wel het werk zijn van een zeer ijverige musicus. Lees meer +

Sint Sebastiaansbrug dicht

Lastig dat de Sint Sebastiaansbrug tot 2020 niet te gebruiken is? Dat zal de bedenkers van het Komplan deugd doen. Hun plannen werden in 1956 enthousiast onthaald, maar ook al snel weer verguisd. Lees meer +

De keizer van de Gasthuislaan

Buurtverenigingen hebben een lange geschiedenis, die ten minste terug gaat tot de zestiende eeuw. Lees meer +

77-urige werkweek

Deze willekeurig gekozen pagina uit een loonboek van Machinefabriek Reineveld toont de sociale kwestie in een notendop. En daarbij ook de problemen die het oplossen van dit arbeidersvraagstuk oproept. Lees meer +
Inloggen