Binnenlandse Strijdkrachten opgeheven – Stadsarchief Delft

Binnenlandse Strijdkrachten opgeheven

25 augustus 1945

Als twee kemphanen staan politieagent Van de Bos en BS’er Merkus op 25 augustus tegenover elkaar in de Phoenixstraat. Merkus vindt het onzin dat hij – als lid van de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) – door de politie wordt aangehouden vanwege een verlopen rijbewijs. Ook de agent is er klaar mee. Hij noteert in het dagrapport dat ‘er zooveel heeren met van die mooie pakjes’ zonder papieren rondrijden dat het maar eens afgelopen moet zijn. De agent trekt vooralsnog aan het langste eind; de speciale BS-eenheid wordt juist deze maand formeel opgeheven.

Van verzet naar gezag
De Binnenlandse Strijdkrachten zijn van begin af aan bedoeld als een tijdelijke oplossing, de mannen zouden maximaal drie maanden in functie blijven. In Delft klinken er echter in juni al vragen als ‘waarom zijn jullie er nog?’. Volgens commandant Piet Heertjes: ‘Niet om soldaatje te spelen, maar omdat we noodig zijn’ – onder andere omdat de politie nog niet overal gezuiverd is. Het ongemak tussen de twee veiligheidsdiensten is groot.
De BS’ers hebben als oud-verzetslieden direct na de bevrijding een duidelijke taak bij het arresteren en bewaken van de gevangenen in het interneringskamp aan de Korte Geer. Er komen echter steeds meer BS’ers bij, ook vrijbuiters die het tijdelijke uniform gebruiken om hun eigen zakken te vullen. Tegelijkertijd zijn niet alle verzetslieden automatisch gekwalificeerd om als handhavers van de openbare orde op te treden. Juist doordat zij tégen het gezag durfden in te gaan, hebben zij hun verzetswerk kunnen doen. Dat rijmt niet altijd met de brave dienders die nu weer gewenst zijn.

Veel oud-leden van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (NBS) werken als bewakers. Op 14 augustus poseren de mannen en (enkele) vrouwen bij het Armamentarium, Talens Foto. (TMS 91784)

Dodelijk ongeluk
Deze zomer deelt de redactie van Veritas een sneer uit naar de BS omdat er onder hen ‘elementen zijn, die zich niet stipt aan hun opdracht houden’. Zij arresteren op eigen gezag Delftenaren, ‘meestal op aanwijzingen of vermoedens’ van de publieke opinie. Een voormalige verzetskrant keert zich hiermee tegen de BS’ers; de mannen lijken niet veel goed meer te kunnen doen. Hun reputatie keldert.
Een van de terugkerende problemen is het wapenbezit van de soms onervaren BS’ers. Feestgangers die met een slok op hun wapen per ongeluk laten afgaan? Het is geen unicum in deze maanden. Triest dieptepunt is de dood van student Hans Erhard Schmid. Als zijn lichaam op 7 augustus langs de weg van Rotterdam naar Delft wordt aangetroffen denkt de politie eerst aan een aanrijding. Het lichaam is echter zodanig verminkt dat het wel een ontploffing moet zijn geweest. De jongen had als voormalig lid van de BS een aandenken meegenomen voor op zijn bureau: een Engelse handgranaat, netjes opgeborgen in zijn binnenzak…

Onderwijzer C.A. de Keijzer had wél de juiste papieren; hij liet zijn NBS-kaart na aan het Stadsarchief. (598 Losse aanwinsten, inv.nr 1439)

Oorlogsvrijwilligers
Het wordt tijd om de BS te ontmantelen, maar dan wel op een nette manier. Bevelhebber prins Bernhard roemt zijn ‘kerels met durf, ondernemingskracht en vastberadenheid’ – kwaliteiten die na de opheffing van de BS ook in andere functies nodig zijn. Veel mannen kiezen voor het nieuwe Korps Gezagstroepen dat de bewaking in de interneringskampen overneemt. Wie een militaire carrière ambieert, kan als oorlogsvrijwilliger naar Nederlands-Indië. Al maandenlang roept de overheid mannen op om daar ‘een grootsche taak te verrichten’. Daar woedt de oorlog immers nog voort. Pas op 16 augustus, nadat de Verenigde Staten twee verwoestende atoombommen op Hiroshima en Nagasaki hebben gedropt, capituleert Japan.
Delft viert nauwelijks feest op de dag van de capitulatie, de bevrijding is voor velen ver-van-mijn-bed. Voor de landgenoten in Nederlands-Indië valt er ook nog weinig te vieren. Twee dagen na de capitulatie roept Soekarno de onafhankelijkheid van Indonesië uit. De Nederlandse regering kan niets uitrichten omdat het militaire gezag over de kolonie nog bij de Britten ligt. Oorlogsvrijwilligers uit Nederland kunnen zich bij hen aansluiten. Wanneer in september die eerste Brits-Nederlandse troepen arriveren, leidt dat tot grote onrust. Nationalisten komen in opstand tegen de teruggekeerde kolonisten, terwijl nog tienduizenden Nederlanders in Japanse kampen vastzitten – zij mogen pas weg als de machtsoverdracht geregeld is. Tijdens deze ‘bersiap’ lijden zij onder het regime van de Japanners, maar zijn zij ook buiten de kampen hun leven niet zeker. Hun bevrijding is nog ver weg.

Veel oud-BS’ers kiezen voor deze ongewisse militaire stap. Begin augustus staat de teller voor Delft al op 1000 oorlogsvrijwilligers. Dat doen ze uit vaderlandsliefde of uit zucht naar avontuur. Maar ook uit onvrede met de binnenlandse ontwikkelingen, daarover meer in het Bevrijdingsbulletin van 1 september 1945: Tegendraadse geluiden.

Dit verhaal is gebaseerd op informatie uit:

  • Veritas, mededelingenblad voor Delft en omstreken, 8-6-1945, 23-6-1945, 3-7-1945, 6-7-1945, 6-8-1945, 7-8-1945, 9-8-1945, 14-8-1945 en 17-8-1945 (www.delpher.nl)
  • Archief 575. Gemeentepolitie
    o 640. Dag- en nachtrapporten, 25-6-1945
    o 641. Dag- en nachtrapporten, 5-7-1945, 7-8-1945 en 25-8-1945
    o 648. Register met chronologische aantekeningen, 6-7-1945, 8-8-1945 en 9-8-1945

Ga hier naar alle Bevrijdingsbulletins.

Zelf onderzoek doen naar de Tweede Wereldoorlog in Stadsarchief Delft?

Inloggen
Share
Tweet
Share