Woningnood

24 november 1945

Wie Delft in het najaar van 1945 vanuit de lucht bekijkt, ziet bijna hetzelfde als op foto’s van tien jaar eerder. Er is al jaren niets meer gebouwd. De stad ziet er nog precies zo uit, maar telt wel ruim 5000 inwoners extra. Woonruimte vinden is dan ook een gigantisch probleem. Jonge stellen wonen soms jarenlang bij hun eigen ouders in.

1500 woningen tekort
Dagelijks lopen tientallen Delftenaren het stadhuis op de Markt binnen. Ze hopen bij het gemeentelijke Centraal Woningbeheer een huis te kunnen huren, of ze gebruiken het spreekuur van burgemeester G. van Baren om hem om een woning te vragen. Het levert nauwelijks iets op, want er is een tekort van ongeveer 1500 woningen en door materiaalschaarste wordt er niet gebouwd. Nieuwkomers maken geen kans. Dat is ook het beleid: jonggehuwden komen niet in aanmerking voor een woning. Zij kunnen in principe wachten – dan trouwen ze toch later? Het is veelgevraagd van geliefden die door de oorlog vaak al jarenlang wachten op het juiste moment.
Woningzoekers proberen onderling iets te regelen en in de kranten staan dagelijks lijsten met advertenties. Een greep uit de rubriek ‘Woningen enz.’ in de Veritas van 27 november zegt genoeg. Een afgestudeerd ingenieur zoekt met zijn echtgenote woonruimte, liefst twee kamers. Een politieagent probeert het met een verzoek om een ‘net kosthuis’. En een juffrouw uit Den Haag neemt genoegen met een ‘slaapkamertje met bed’. Er is ook een oproep van ‘jongelui, die wenschen te trouwen’. Als zij twee ongemeubileerde kamers vinden, dan kan hun huwelijk doorgaan.

Luchtfoto van Delft, ca. 1925-35. (Collectie NIMH)

Studentensociëteit
De meeste stellen berusten in hun lot, wat kunnen ze anders? Het is een kwestie van overmacht, geen enkele gemeente kan aan bouwmateriaal komen. Op diezelfde 27 november laten studenten zien dat zij tot meer actie bereid zijn. Studentenvereniging Sanctus Virgilius ontbeert al jaren een verenigingsgebouw. Om dat op te lossen, kraakt een groepje studenten het pand Oude Delft 18. Dat is niet zomaar een gebouw, het is notabene hun eigen sociëteit.
Na de studentenstaking in november 1940 was de studentenvereniging ontbonden, net als het Delftsch Studenten Corps en de Delftsche Studenten Bond. Hun bezittingen werden gevorderd. Bij de sociëteit van Sanctus Virgilius reed een vrachtwagen voor om de inboedel op te halen. Een groot deel hiervan ging naar het clubhuis van het Nationaal Socialistisch Studentenfront op Koornmarkt 49. Het gebouw aan de Oude Delft stond vervolgens leeg tot het kantoor van het Gewestelijk Arbeidsbureau er in augustus 1942 introk. Ruim drie jaar later, in november 1945, zit dat er nog. Al maandenlang proberen de studenten hun rechtmatige eigendom terug te krijgen, vooralsnog zonder succes.

Gekraakt op 27 november 1945: Oude Delft 18, foto M.M. Minderhoud.

Gekraakt!
Op dinsdagochtend 27 november komt O. Averbeek al om 8 uur ’s morgens naar het politiebureau. Hij is stoker van het Arbeidsbureau, maar hij kan het gebouw niet in. De deuren zitten op slot, de ramen zijn geblindeerd en de portier zit ingesloten. Vanaf de eerste verdieping roepen studenten hem toe dat het gebouw door studentenvereniging Sanctus Virgilius weer in gebruik is genomen. Hun verenigingsvaandel hangt uit het raam.
Elf studenten hebben de naamdag van de heilige Virgilius uitgekozen om hun punt te maken: ze willen de sociëteit weer terug. Het is geen gecoördineerde verenigingsactie, tenminste niet formeel. Als de voorzitter van de vereniging uit bed wordt gebeld, zegt hij van niets te weten. De hoofdinspecteur gaat mee naar de Oude Delft, waar hij zich een weg moet banen door de studenten. Hij stuurt hen weg en laat de bezetters uit het gebouw halen; tegen hen wordt een proces-verbaal opgesteld voor huisvredebreuk en vrijheidsberoving.
Veel Delftenaren hebben begrip voor deze actie. De 400 studenten van deze vereniging moeten toch ergens terecht? Daar komt bij dat het Gewestelijk Arbeidsbureau tijdens de oorlog de arbeidsinzet regelde; dat doet de populariteit geen goed. De kraakactie heeft dan ook succes. Veritas plaatst een paar dagen later een vergoelijkend artikel over de huisvestingsproblemen van de studenten en de raderen komen in beweging. Op 21 februari 1946 krijgt Virgilius de eigen sociëteit weer terug.

Een oplossing voor al die woningzoekenden en jonge stellen is helaas nog niet in zicht. Zij zitten voorlopig nog bij hun ouders thuis, óók tijdens de komende feestdagen. Daarover meer in het Bevrijdingsbulletin van 1 december 1945: Wie zoet is …

Dit verhaal is gebaseerd op informatie uit:

• Onno Sinke, Loyaliteit in verdrukking. De Technische Hogeschool Delft tijdens de bezetting (Amsterdam 2012)
• Via www.delpher.nl:
  o Delftsche Courant, 31-7-1942 en 3-8-1942
• Archief 575. Gemeentepolitie
  o 641. Dag- en nachtregister, 27-11-1945

Ga hier naar alle Bevrijdingsbulletins.

Zelf onderzoek doen naar de Tweede Wereldoorlog in Stadsarchief Delft?