Fake news in 1748

Wie is de baas in de stad? Dat is de vraag als in 1748 een nieuwe schout moet worden aangesteld. Normaal doet de veertigraad een voordracht van drie personen en benoemt de stadhouder degene die bovenaan het lijstje staat. De net aangetreden stadhouder prins Willem IV laat echter van tevoren weten dat hij onder de kandidaten in elk geval schepen Matthijs Verschoor wenst te zien, kennelijk een trouwe Oranjeklant.

De veertigraad durft niet te weigeren en draagt hem braaf voor. Veel Delftenaren zien de actie van de stadhouder echter als ongepaste inmenging in binnenstedelijke aangelegenheden. De schutters sturen een door 96 burgers ondertekend verzoekschrift aan de prins om Verschoor niet aan te stellen. De aanhangers van Verschoor beleggen de dag erna een bijeenkomst in de Doelen. De opkomst is hoog; wat daarbij vast helpt, is de verstrekking van gratis drank. Het resultaat is een door 118 personen getekende petitie aan de stadhouder om Verschoor juist wel te benoemen.

Er ontstaan relletjes en voor- en tegenstanders van Verschoor bestoken elkaar met pamfletten. In het dossier over deze kwestie bevindt zich een spottend tekeningetje op Willem IV, die zelf inzet van het geschil is geworden. Het Latijnse onderschrift ‘Ex ungue leonem’ betekent: ‘Aan de klauw herkent men de leeuw’. Waarschijnlijk bedoelde de maker: als je ziet wat Verschoor voor een man is, weet je genoeg over de stadhouder die hem wil benoemen.

De zaak komt in een beslissende fase als de ongeduldige Verschoor zijn hand overspeelt: hij verspreidt het valse gerucht dat een volksopstand dreigt omdat zijn benoeming zo lang uitblijft. De stadhouder beschouwt dit als ongepaste druk en stuurt een commissie naar Delft om de zaak te onderzoeken. De schutters verwoorden de heersende onvrede: Verschoor is onbekwaam, hij is geen geboren Delftenaar en hij is niet rijk genoeg, waardoor hij gevoelig kan zijn voor corruptie. En wat vooral steekt, is dat hij naar voren wordt geschoven door de prins. De Delftse veertigraad is volgens hen prima in staat in harmonie tot een breed gedragen voordracht te komen.

De stadhouder zwicht en benoemt Willem van Assendelft tot schout. Matthijs Verschoor is in zijn eigen net verstrikt geraakt: fake news wordt afgestraft.