Hendrik Wilhelmus Last, Het tijdelijke hulpspoor bij het Laantje van J. van der Gaag, 1847 (TMS 2145)
Het tijdelijke hulpspoor bij het Laantje van J. van der Gaag, aangevuld met technische details over de gebruikte rails, 1847 (TMS 2143)
27 maart 2024:
Geen broodje aap
De litho van Hendrik Wilhelmus Last ziet er komisch uit. Een trein hobbelt als in een kermisattractie met een enorme bocht om een huis heen. Het lijkt te zot om waar te zijn. Toch is dit geen broodjeaapverhaal, zoals blijkt uit een andere bron die ook in het Stadsarchief ligt.
De Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij (HIJSM) opent in 1839 de eerste spoorlijn in Nederland, van Amsterdam naar Haarlem. Van Haarlem wordt het spoor enkele jaren later doorgetrokken naar Leiden, via Den Haag en Delft naar Rotterdam. Bij het opkopen van percelen grond voor de spoorlijn gaat het echter mis ten zuiden van de Delftse binnenstad, ter hoogte van de latere Engelsestraat.
Enkele notabelen, onder wie mr. Aarnoud Hendrik van Wickevoort Crommelin, hebben onlangs een strook grond van Jacob van der Gaag gekocht. Zij pleiten al enige tijd tevergeefs voor een station bij hun woonplaats Heemstede. De getaxeerde waarde van dit ‘laantje van Van der Gaag’ is tachtig gulden, de heren vragen er twintigduizend voor. Of een eigen station, want daar gaat het natuurlijk om. De HIJSM begint doodgemoedereerd aan een hoefijzervormig hulpspoor dat om het laantje wordt geleid. De heren uit Heemstede reageren schamper: ‘Niemand is dwaas genoeg om een oogenblik te gelooven dat het daarmede ernst is.’
Dat de ingenieurs wel degelijk serieus zijn, blijkt onder meer uit deze technische tekening in het Stadsarchief. Het hulpspoor wordt enkele dagen bereden, daarna moeten Van Wickevoort Crommelin c.s. bakzeil halen. Ook al is de rare bocht geen broodje aap, gevaarlijk is ‘ie wel. Onder druk van de publieke opinie wordt het laantje verkocht. De affaire levert vooralsnog geen station in Heemstede op, wel twee nieuwe straatnamen in Delft: de Laan van Van der Gaag én de Crommelinlaan.