Optocht met Adolf – Stadsarchief Delft

Optocht met Adolf

30 juni 1945

Anton Mussert, de Volkssturm en Adolf Hitler paraderen op 30 juni door de binnenstad van Delft. Toegejuicht door alle Delftenaren die gehoor geven aan de oproep van het Nederlands Volksherstel om geld in te zamelen voor de gerepatrieerden. Het doel is serieus, de toon is luchtig. Delft beleeft deze zaterdag een uitbundige tweede Bevrijdingsdag.

U zult geven
Tijdens de oorlog groeien verzetsorganisaties als het Nationaal Steun Fonds en de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers uit tot praktische hulpverleners. Stichting 1940-1945 bijvoorbeeld komt voort uit laatstgenoemde organisatie en maakt zich sterk voor oud-verzetslieden en hun nabestaanden. Het Nederlands Volksherstel start in 1944 in het bevrijde zuiden en richt zich vooral op repatrianten. Wie hulp zoekt, meldt zich bij het kantoor op de Brabantse Turfmarkt, in de Congregatie van de rooms-katholieke jongeren. Medewerkers noteren nauwkeurig wat de noden zijn, ook op geestelijk gebied. De verschillende kerkgenootschappen krijgen regelmatig een overzicht van mannen bij wie bezoek gewenst is. En of zij ‘meelevend’ of ‘onverschillig’ zijn.
Krantenlezers kunnen niet om de organisatie heen. Met indringende advertentieteksten realiseert Volksherstel een goedgevulde kas. ‘Uw huis had geen bomtreffers? U kunt, u mag, u zult geven. U kúnt wat doen.’ Het is het goede doel bij uitstek in de eerste weken en maanden na de bevrijding. De eerste naoorlogse sportdemonstratie op het DHC-terrein brengt geld op voor het Volksherstel, net als een openbare wedstrijd van de Delftsche Bridgeclub en een voetbaltoernooi op het Concordiaterrein.

Unieke filmbeelden van feest in Delft op 30 juni 1945 door Willem de Lange. (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en) Inv.nr. 252282. Let op: de film start pas na 1 minuut.

Hoog bezoek
Hoogtepunt in de geldwerving is de feestdag op 30 juni 1945. Alle elementen van een vooroorlogs volksfeest worden uit de kast gehaald: een optocht door de stad, dansen op grammofoonmuziek op de Burgwal, een gekostumeerd bal in de Stads Doelen en een gondelvaart. De animo is groot, zeker als het nieuwtje rondgaat dat er ‘HOOG BEZOEK’ wordt verwacht. Waarschijnlijk doelt de organisatie op de mateloos populaire prins Bernhard. Hij bezoekt Delft inderdaad, maar dan op 29 juni. Ook eervol trouwens, want dat is zijn verjaardag – de eerste die in jaren op bevrijde bodem wordt gevierd. In de aanloop naar 30 juni verheugen sommige Delftenaren zich weer op een ‘knipfeest’, aangezien er nog steeds vrouwen vrijuit gaan die tijdens de oorlog met Duitsers of NSB’ers uitgingen. De militaire politie is de ‘knipploegen’ voor. In de nacht van 28 op 29 juni worden ongeveer 100 vrouwen van hun bed gelicht en gearresteerd. Formeel omdat zij ‘de openbare orde ernstig in gevaar’ brengen, maar niet toevallig een dag voordat Delft massaal de straat op gaat. De echtgenote van een NSB’er die niet is opgepakt, vraagt de politie dan ook extra toezicht te houden op haar woning. Enkele dagen later gaan ongeveer 40 vrouwen weer vrijuit.

Pagina uit het Delftse feestprogramma voor de Dag van het Nederlands Volksherstel

In de cel
Voor de optocht zijn 136 aanmeldingen, samen goed voor een sliert van 2 à 3 kilometer lang. Dat varieert van individuen met een versierde fiets tot sportverenigingen en vriendenclubs met praalwagens of uitdossingen als ‘Prins Maurits te paard’. In het speciale programmaboekje staat iedereen vermeld. De stoet start in de Hugo de Grootstraat en slingert de hele stad door naar de Koningin Emmalaan. De jury zetelt op het bordes van het stadhuis, waar onder andere ook de in Delft woonachtige kersverse minister-president Willem Schermerhorn te gast is. Juryleden zijn verrukt over de vindingrijkheid van de deelnemers, ‘en dat in een tijd, waarin elke spijker, elk stukje papier, karton en hout kostbaarheden zijn!’
De optocht draagt nog een hoog oorlogsgehalte. Veel indruk maakt In de cel van de Unie van Oud-Politieke Gevangenen. De mannen gaan gekleed in hun concentratiekamp- of gevangeniskloffie. Andere winnende voorstellingen zijn Koperinlevering van Groep Rodenburg, Luisterverbod van Groep van de Klis en Volkssturm van Christelijke Jongerenvereniging Daniël. Bij de categorie spot wint Schildersbedrijf Adolf, Tante zoekt Toontje van Groep Offermans. De ereprijs gaat naar Oranjevereniging Zuiderkwartier Corbulo met hun praalwagen en gondel Nederlandsch-Indië – dáár is de oorlog nog niet gestreden.
Ter afsluiting varen 110 schuiten van het Zuideinde via de Kanaalweg en de Oostsingel naar de Gist- en Spiritusfabriek. Een gondelvaart is traditiegetrouw in het donker, maar vindt nu aan het begin van de avond plaats vanwege de ‘gebrekkige verlichtingsmogelijkheden’. Het maakt weer even duidelijk dat lang nog niet alles weer als vanouds is. Al is het maar omdat er nog steeds mensen ziek zijn van de honger – daarover meer in het Bevrijdingsbulletin van 7 juli 1945: Hulp van buiten.

Dit verhaal is gebaseerd op informatie uit:

  • Veritas, mededelingenblad voor Delft en omstreken, 24-5-1945, 28-5-1945, 29-5-1945, 31-5-1945, 5-6-1945, 22-6-1945, 23-6-1945, 29-6-1945, 30-6-1945, 5-7-1945, 6-7-1945 en 7-7-1945 (www.delpher.nl)
  • Archief 445. Hervormde kerk
    o 2635. Alfabetisch register van personen die zich hebben aangemeld bij het Nederlands Volksherstel en bij de diaconie, 1945
  • Archief 451. Gereformeerde kerk
    o 434. Stukken over gemeenteleden die tijdens de oorlog tewerkgesteld waren in Duitsland, 1941-1945
  • Archief 575. Gemeentepolitie
    o 640. Dag- en nachtrapporten, 29-6-1945

Ga hier naar alle Bevrijdingsbulletins.

Zelf onderzoek doen naar de Tweede Wereldoorlog in Stadsarchief Delft?

Inloggen
Share
Tweet
Share