Filmkeuring – Stadsarchief Delft

Filmkeuring

29 december 1945

Tijdens de kerstvakantie zitten de bioscopen vol; uitbaters doen goede zaken. Ook de politie heeft het er druk mee. Op 30 december rapporteert agent Boonstra dat hij 13 jongeren uit de Doelen Kino moest verwijderen, allemaal bezoekers die nog geen 18 jaar oud zijn. Die strikte controle is onlangs ingevoerd en daar is nog niet iedereen aan gewend. Want censuur, dat was toch iets van de bezetters?

Honger naar amusement
Eind juni 1945 zijn de bioscopen Delfia op de hoek Westvest/Binnenwatersloot, en de Flora Bioscoop en de Doelen Kino aan de Verwersdijk weer opengegaan. Roxy aan de Oude Delft heropent in september. Er worden vooral Amerikaanse films vertoond, van onder meer Frank Capra – films die ook voor de oorlog al razend populair waren. Mensen kunnen er geen genoeg van krijgen. Politie moet soms de lange rijen bezoekers in goede banen leiden, bijvoorbeeld als de rij bij Delfia het winkelen op de Binnenwatersloot onmogelijk maakt.
Die honger naar amusement baart veel opvoeders zorgen. Film heeft al het stigma van ‘dom’ massavermaak en nu komt er zomaar van alles uit Amerika overwaaien. ‘Kinderen uit de bioscoop!’ is dan ook de conclusie van een lijvig artikel in Veritas in juli 1945. Nu mogen jongeren vanaf 14 jaar al naar de film, maar dat zou volgens de redacteur opgeschroefd moeten worden naar 18 jaar.

De Doelen Kino aan de Verwersdijk voor de verbouwing in 1938, foto Van der Reijken (TMS 45417)

Leeftijdsgrenzen
Burgemeester G. van Baren is het daar volledig mee eens, maar hij heeft geen middelen om in te grijpen. De in 1927 ingestelde plaatselijke commissie van toezicht op de bioscopen is – samen met de gemeenteraad – onder Duits gezag in 1941 opgeheven. Nu moet de politie het doen met de leeftijdsgrenzen die de filmdistributeurs zelf aangeven. Hoofdagent F. Beswerda neemt de proef op som in de Doelen Kino bij Sergeant York (14+). Hij ziet een dronkaard, ‘bespotting van den godsdienst’ en een ‘menschenslachting op groote schaal’. Zijn conclusie: minstens 18 jaar, of liever nog helemaal niet vertonen.
De zorgen zijn niet specifiek Delfts. In december ziet een centrale filmkeuringscommissie het licht om kijkers te beschermen tegen ‘maatschappelijk en zedelijk verval’. Dat geeft de politie mogelijkheid om strikter op te treden. Zo belandt de 16-jarige Gerritje uit de Raamstraat op 30 november op het politiebureau, nadat zij heeft geprobeerd een filmvoorstelling voor 18+ te bezoeken. In de daaropvolgende weken, en zeker in de kerstvakantie, vissen agenten regelmatig jongeren uit de bioscoop. Ook bij voorstellingen voor 14+ wordt gecontroleerd, zoals drie kinderen van 9, 10 en 12 jaar oud merken als ze uit de Flora Bioscoop worden gezet.

‘Onder de moffen’
Sommige ouders zien zich gesterkt in hun waarschuwingen. Een vader verzoekt zelfs of de politie zijn 17-jarige dochter Greta uit de Delfia Bioscoop wil halen. Daar doet de politie niet aan; dat moet hij zelf maar regelen. Daar tegenover staan ouders die gruwen van de betutteling. Op Nieuwjaarsdag ontstaat bij Roxy onenigheid omdat een vader wil dat zijn zoon toegelaten wordt, ook al is hij nog geen 14 jaar oud.
Ook de controleurs lopen regelmatig tegen problemen aan. Als A. Lindenburg namens de bioscoopcommissie de Flora Bioscoop wil controleren, is de ontvangst ‘verre van vriendelijk’. Er is geen plek voor hem gereserveerd en de bioscoopeigenaar voegt hem de opmerking toe: ‘filmkeuring hadden we onder de moffen’. De regulering voelt als censuur, iets waar het land nu juist vanaf zou moeten zijn. Dat de filmkeuring en de filmcommissie al sinds de jaren ’20 actief waren, doet daar niets aan af. Er heerst een groter gevoel van vrijheid, waardoor deze inmenging als overdreven betutteling wordt ervaren.
Tenminste, in de bioscoopzaal. Op het gemeentehuis probeert burgemeester Van Baren de teugels juist nog iets strakker aan te trekken. Hij onderzoekt in de loop van 1946 of het mogelijk is jongeren onder de 15 jaar helemaal uit bioscopen te weren. De politie wijst erop dat de Bioscoopbond hiertegen in het geweer zal komen en dat zij zelf ook problemen voorzien, want hoe controleer je dat? Jongeren dragen pas vanaf 16 jaar een persoonsbewijs bij zich. De betutteling kent ook zo zijn grenzen.

Niet voor het amusement, maar voor de broodnodige verslaglegging zijn de foto’s en films van de Filmdienst der Binnenlandse Strijdkrachten. Daarover meer in het Bevrijdingsbulletin van 5 januari 1946: Terugblik op het oude jaar.

Dit verhaal is gebaseerd op informatie uit:

Filmposter Sergeant York, 1941 (Wikimedia Commons)

Ga hier naar alle Bevrijdingsbulletins.

Zelf onderzoek doen naar de Tweede Wereldoorlog in Stadsarchief Delft?

Inloggen
Share
Tweet
Share