Hulp Aan Rijke Kennissen

27 april 1946

Op 23 april ontvangt de gemeente een verzoek om een landelijke collecte voor het Nederlands Volksherstel (NVH) te houden. Het antwoord is kort, want Delft heeft geen eigen afdeling meer. Er was wat gerommel en aan het eind van 1945 is deze afdeling opgeheven. Zulk gedoe is geen unicum, want ook de Hulpactie van het Rode Kruis (HARK) ligt dit voorjaar onder vuur.

Solidariteit
Het NVH is direct na de bevrijding het goede doel bij uitstek, met in Delft een legendarische optocht om geld in te zamelen. Iedereen geeft eraan en velen ontvangen ook iets. Maar in een samenleving waar iedereen het moeilijk heeft, is het lastig goeddoen. Klachten zijn er dan ook vanaf het begin. De uitdelingen liggen continu onder een vergrootglas. Hoe weet je zeker dat je genoeg krijgt, en dat familie van de uitdelers niet net wat meer ontvangt? De solidariteit uit het begin is nu soms ver te zoeken. Frustratie over het voortdurende gebrek aan kleding, voedsel en andere benodigdheden zorgt soms voor opstootjes. Af en toe moet de politie ingrijpen, of wordt aan agenten gevraagd toezicht te houden als er nieuwe goederen beschikbaar zijn.
In het najaar nodigt de Delftse afdeling iedereen uit om klachten in te dienen. Na twee weken zijn er veertien brieven, volgens de organisatie een schamele oogst. Streng worden de Delftenaren toegesproken. Het is blijkbaar een vaste eigenschap om te ‘kankeren’, en dat doet de naam van de hulporganisatie geen goed. Het NVH staat open voor serieuze klachten, maar ‘ontevredenen die nog niet geholpen’ kunnen worden moeten zich gedeisd houden. Er zijn nu eenmaal grote tekorten. De strenge toon ten spijt lukt het niet de problemen op te lossen, waardoor afdeling Delft van het NVH op 31 december 1945 ophoudt te bestaan.

De Hulpactie van het Rode Kruis regelt de verdeling van door het buitenland aangeleverde goederen. (Collectie NIOD)

Hulp Aan Rijke Kennissen
Onderliggend probleem lijkt de scheefgegroeide verwachting. Het NVH is voor oorlogsslachtoffers, dus voor wie berooid terugkomt uit een concentratiekamp, als politiek gevangene of als tewerkgestelde voor de arbeidsinzet. In een redactioneel commentaar in De Prinsestad  blijkt nog maar eens dat er verschil wordt gevoeld in hoeverre iemand lijdt, en dus hulp nodig heeft. Deze krant schampert over mannen die uit de arbeidsinzet terugkomen met ‘4 paar schoenen, 17 overhemden, meerdere costuums, enkele regenjassen’ en dan nóg iets van NVH willen hebben. De vanzelfsprekendheid waarmee tewerkgestelden als profiteurs worden neergezet, steekt bij de mannen die al dan niet gedwongen in Duitsland verbleven – zeker op het laatst in erbarmelijke omstandigheden.
Rivaliteit tussen verschillende doelgroepen speelt minder bij de Hulpactie van het Rode Kruis, opgericht om buitenlandse zendingen onder alle Nederlanders te verdelen. Toch heeft ook HARK te kampen met klachten. ‘Hulp Aan Rijke Kennissen’, zo luidt de bijnaam als in maart 1946 een schandaal boven water komt. Uit onderzoek blijkt dat medewerkers in Amsterdam af en toe zelf iets mogen uitzoeken. Het is koren op de molen van iedereen die zich achtergesteld voelt. De leiding van HARK haast zich te melden dat het verkeerd is, maar dat er nu eenmaal fouten worden gemaakt. Mensen moeten zich maar eens indenken hoe het is om dagelijks kisten met spullen uit te pakken terwijl je weet dat thuis de nood óók hoog is.

Molslaan
Zodra zes medewerkers van HARK zijn gearresteerd – op de duizenden vrijwilligers in het hele land – keert de rust terug. Het is de vraag of de Delftse afdeling zich erg druk maakt om het schandaal. Hier ligt HARK-voorman en dominee N. van Gelder in de clinch met de gemeente over de school op Molslaan 46. HARK heeft het hele pand nodig, niet alleen het ene lokaal dat de gemeente tot 1 juni aanbiedt. Daarna moet de school ‘onherroepelijk’ ontruimd zijn. Van Gelder laat weten niet te kunnen zeggen tot wanneer de hulp noodzakelijk is. De gemeente belooft in mei de zaak te heroverwegen. Waarschijnlijk helpt het mee dat het landelijke schandaal dan weer is overgewaaid. HARK mag het pand toch gratis blijven gebruiken, tot in mei 1947 de hele organisatie wordt opgeheven. Twee jaar na de oorlog moet Delft het, net als de rest van het land, weer zonder extra hulp kunnen stellen.

Zover is het nog niet. Nu maakt iedereen zich op voor de eerste landelijke herdenking van de Tweede Wereldoorlog. . Daarover meer in het Bevrijdingsbulletin van 4 mei 1946: Eerste herdenking.

Dit verhaal is gebaseerd op informatie uit:

• Via www.delpher.nl:
  o HARK, 1-3-1946 en 1-4-1946
  o Het Parool, 14-3-1946
  o De Volkskrant, 15-3-1946
• De Prinsestad, voor orde, recht en opbouw. Orgaan van de Vereeniging van oud-politieke gevangenen te Delft, 13-10-1945 en 27-10-1945
• Veritas, mededelingenblad voor Delft en omstreken, 3-10-1945 en 16-10-1945
• Archief 575. Gemeentepolitie
  o 641. Dag- en nachtrapporten, 7-9-1945 en 20-12-1945
• Archief 653. Gemeentebestuur
  o 1496. Lokalen voor o.a. I.K.B., Hulp Aktie Rode Kruis (H.A.R.K.) en opvang uit Duitsland teruggekeerde leden van de hervormde gemeente, 11-2-1946, 7-3-1946, 28-3-1946, 8-4-1946 en 31-5-1946
  o 6456. Stukken betreffende medewerking aan acties Nederlands Volksherstel en Stichting Nationale Hulpactie Rode Kruis, 15-11-1945 en 23-4-1946

Maandblad HARK van de gelijknamige hulporganisatie reageert op de aantijgingen van fraude en willekeur, maart 1946. (Delpher)

Ga hier naar alle Bevrijdingsbulletins.

Zelf onderzoek doen naar de Tweede Wereldoorlog in Stadsarchief Delft?