Annexionisten – Stadsarchief Delft
Plan voor een raadhuis en burgemeesterswoning voor Vrijenban, B. Schelling Azn, 1878. Na 1921 wordt dit de burgemeesterswoning voor Delft. (TMS 64694)

Plan voor een raadhuis en burgemeesterswoning voor Vrijenban, B. Schelling Azn, 1878. Na 1921 wordt dit de burgemeesterswoning voor Delft. (TMS 64694)

De archieven van gemeente Vrijenban in het Stadsarchief van Delft.

De archieven van gemeente Vrijenban in het Stadsarchief van Delft.

23 februari 2023:

Annexionisten

We kunnen ons toch niet laten ‘dooddrukken tusschen plattelandsgemeenten en fabrieken’, zo betoogt de Delftse burgemeester in 1919. Het zijn de laatste oprispingen in een decennialang gevecht tussen ‘achtergebleven plattelandsgemeenten’ en de ‘annexionisten’.

Delft is van oudsher omringd door ambachtsheerlijkheden, waarvan Vrijenban en Hof van Delft de grootste zijn. In 1738 koopt de stad de heerlijkheden, maar raakt deze in 1795 weer kwijt als zij zelfstandige gemeenten worden. Delft voelt dat als een flinke aderlating en tracht in 1865 voor het eerst de stadsgrenzen op te rekken. Hof van Delft en Vrijenban strijden fel tegen de ‘annexionisten’, zoals zij de Delftenaren noemen. Ze winnen het pleit, net als bij de vele hernieuwde pogingen in de daaropvolgende jaren.

De ‘annexionisten’ in Delft laten echter niet los. Zij zien kapitaalkrachtige burgers verhuizen naar kleine buurgemeenten waar de belastingen flink lager zijn. Die plattelandsbewoners maken wel gebruik van de Delftse schouwburg, de ziekenhuizen en de brandweer. Diverse grote ondernemingen liggen net buiten de stadsgrens. De duizenden arbeiders die daar werken, sturen hun kinderen in Delft naar school. Het – gratis – armenonderwijs is immers mooi meegenomen. De aanleg van grote nutsvoorzieningen aan het begin van de twintigste eeuw doet de discussie weer oplaaien.

De gemeenteraden van Vrijenban en Hof van Delft blijven zich verweren. Delft heeft nog voldoende ruimte, samenvoeging dient geen enkel nut en de spoorlijn is in het geval van Hof van Delft een onneembare hindernis. Een ‘afdoender grensscheiding’ tussen twee naast elkaar gelegen gemeenten is er niet. De ‘sprookjes omtrent het parasietenleven’ zijn eenvoudig door te prikken.

In 1921 hakt het Rijk de knoop door. Hof van Delft en Vrijenban worden opgeheven, de grond wordt verdeeld tussen Delft, Pijnacker en Schipluiden. Het grondgebied van Delft groeit van 535 naar 1740 hectare, meer dan een verdriedubbeling. De wijziging laat ook zijn sporen in het Stadsarchief na, waar plek gemaakt moet worden voor de nodige extra meters archief…

Inloggen
Share
Tweet
Share