Damesconcerten

Voor of door dames? De boodschap zou tegenwoordig vast verkeerd begrepen worden. Op de hier aangekondigde muziekavond treden er geen vrouwelijke musici op, zij zitten juist in de zaal. Als echtgenotes zijn zij welkom bij een openbare repetitie van hun musicerende mannen.

De benaming ‘damesconcert’ stamt uit de zeventiende eeuw toen mannen zich verenigden om samen te musiceren. Gaven zij een openbaar optreden – en mochten hun echtgenotes dus komen luisteren – dan noemden zij dat een damesconcert. Hun eigen repetities stonden bekend als herenconcerten. In de reglementen van het Delftse Stadsmuziekcollege uit 1822 wordt er ook over gerept: ‘Wanneer er een damesconcert zal worden gegeven, zullen die stukken welke men alsdan zal spelen, in het laatste voorafgaande (heren)concert worden gerepeteerd.’ Kort tevoren even doorspelen dus, geen maandenlange repetities voor een uitgekiend concert.

Het Stadsmuziekcollege is ten tijde van het concert onderdeel van kunstgenootschap Tandem fit surculus arbor (Uiteindelijk wordt het twijgje een boom), in 1828 opgericht door rijke Delftenaren. Hoe welvarend de leden zijn, blijkt wel uit het programma van een damesconcert in 1849. In een voetnoot staat vermeld ‘dat na het eindigen van het concert de koetsen naar volgorde zullen worden afgeroepen’. Musiceren, maar ook toneel spelen en andere kunstuitingen, zijn dan nog grotendeels voorbehouden aan de elite. In de tweede helft van de negentiende eeuw zal dat veranderen.

Het elitaire Stadsmuziekcollege verdwijnt, net als Tandem, dat in 1864 ophoudt te bestaan. Euterpe, Amphion en studentenorkest Apollo nemen het stokje over, vaak nog steeds voor de rijke bovenlaag. Arbeiders verenigen zich nu echter ook in zangkoren, muziekgezelschappen en harmoniefanfares. Tot slot komen zelfs de vrouwen aan bod. Zij organiseren zich meestal in aparte clubs, los van de mannen. Rond 1900 heeft Delft een ongekend rijk verenigingsleven: voor alle rangen en standen én voor mannen en vrouwen.