Er gaat niets boven Delft

Tientallen Groningers verblijven in 1866 in Delft. Ze zijn als krankzinnigen opgenomen in het Sint-Jorisgasthuis in de Annastraat. Maar waarom zitten ze hier zo ver van huis en haard, van familie en vrienden?

Dit fragment van een kasboek toont mannen en vrouwen die in het Sint-Jorisgasthuis verblijven op kosten van Groningse gemeenten. Op nummer 1 staat Jan Jacob Fokkens. Appingedam betaalt voor hem 43 gulden en 75 cent per kwartaal, oftewel 175 gulden per jaar. Vanaf nummer 5 – de vrouw Remke Broekema uit Winschoten – bedraagt de jaarprijs 185 gulden. De lijst wordt ieder kwartaal bijgewerkt met de aantekening of iemand vertrokken of overleden is. Het komt vrijwel altijd op dat laatste neer. Lubberdina ten Kate (nummer 3) overlijdt in 1867, ze is dan 39 jaar oud. Nicolaas Theo Otten (nummer 10) wordt maar 34 jaar oud. Het lijkt een bedroevend resultaat, maar het is gezien de medische kennis geen ongewoon beeld.

De geestelijke gezondheidszorg verandert sterk in de negentiende eeuw. Nieuwe kennis leidt tot het idee dat krankzinnigheid een ziekte is die je misschien wel kan genezen. Krankzinnigen moeten verpleegd worden en niet meer alleen maar als ‘gekken en dollen’ worden opgesloten. Het Sint-Jorisgasthuis maakt na invoering van de Krankzinnigenwet van 1841 een flinke moderniseringsslag. Er komt een nieuw pand en het tehuis organiseert op bescheiden schaal activiteiten voor de bewoners. Na opening van de nieuwbouw in 1855 is de inspectie lovend; zó ziet moderne geestelijke gezondheidszorg eruit.

In dat licht bezien is het helemaal niet zo vreemd dat er Groningers in de administratie staan. Het archief van het Sint-Jorisgasthuis bevat voor de jaren van 1853 tot 1873 liefst elf kasboeken met gegevens over patiënten van elders. De krankzinnigenzorg in Delft staat in deze jaren op eenzame hoogte.