Het grootste archiefstuk – Stadsarchief Delft
Het Groot Privilege van 14 maart 1477 (Archief 1, inv.nr 2727, charter 9085)

Het Groot Privilege van 14 maart 1477 (Archief 1, inv.nr 2727, charter 9085)

29 april 2021:

Het grootste archiefstuk

Er zijn niet veel archiefstukken die een bijnaam hebben, maar dit is er eentje. Het staat bekend als het Groot Privilege en dat is niet voor niets. Het is geschreven op twee aan elkaar genaaide vellen perkament van samen ruim anderhalve meter lang en onderaan hangt een enorm waszegel.

Het document is net zo belangrijk als het eruitziet. Het gaat namelijk om een sleutelstuk in de middeleeuwse geschiedenis van Holland. Dat graafschap wordt sinds 1428 geregeerd door de hertogen van Bourgondië. Zij proberen de verschillende onderdelen van hun snel groeiende rijk te verenigen onder één centrale regering. Dit stuit op verzet van de adel en de steden in de afzonderlijke gewesten, die zeer op hun onafhankelijkheid zijn gesteld.

Op 5 januari 1477 sneuvelt hertog Karel de Stoute op het slagveld bij Nancy, waardoor zijn twintigjarige, onervaren dochter Maria hem onverwachts moet opvolgen. De Hollandse steden en edelen grijpen dit buitenkansje met beide handen aan. Zij willen Maria’s gezag alleen erkennen in ruil voor een groot aantal concessies, die zij laat vastleggen in dit privilege. Er worden vier exemplaren vervaardigd, bestemd voor de archieven van de belangrijkste steden: Dordrecht, Haarlem, Delft en Amsterdam.

Maria’s macht wordt hierdoor danig beknot. Zo moet zij voor een huwelijk, oorlogsverklaring en belastingheffing toestemming vragen aan de Staten. Die mogen bovendien op eigen gezag bijeen komen om landszaken te bespreken, iets wat voorheen ondenkbaar was. De Algemene Rekenkamer in Mechelen wordt afgeschaft en de eerder opgeheven Hollandse Rekenkamer in Den Haag wordt in ere hersteld. Verder komen ‘buitenlanders’ niet meer in aanmerking voor hoge bestuurlijke en ambtelijke posten in Holland, onder het motto ‘eigen volk eerst’. Hoewel veel van deze toezeggingen uiteindelijk niet worden nagekomen, geldt het Groot Privilege toch als een belangrijke stap in de ontwikkeling van het Hollandse zelfbewustzijn.

Inloggen
Share
Tweet
Share