Onze man in Den Haag

Op zondag 28 februari 1796 vertrekt Willem Hendrik Teding van Berkhout (1745-1809) voor drie maanden naar Den Haag. Hij neemt ‘met veel regret’ afscheid van zijn vrouw en kinderen, maar de plicht roept. Teding van Berkhout is immers lid van de Nationale Vergadering: het eerste direct gekozen parlement van Nederland.

Het is geen nieuws dat Teding van Berkhout een belangrijke positie bekleedt. Als zoon uit een rijk regentengeslacht zit hij al op zijn dertigste in de Delftse vroedschap. Hij zint echter op politieke verandering en sympathiseert met de patriotten die het gezag van de Oranjes ter discussie stellen. In 1787 wordt hij uit de vroedschap gezet. Later dat jaar plunderen Oranjegezinden zijn huis aan Oude Delft 169, het Wapen van Savoyen – tot 2017 het Stadsarchief.

De politieke woelingen gaan nog jaren door. In 1795 komen de patriotten aan de macht en ontstaat de Eerste Bataafse Republiek, een door burgers geregeerde staat. Delftse kiezers wijzen Teding van Berkhout een jaar later aan als lid voor de Nationale Vergadering. Op dat moment start het ‘dagjournaal’ waarin hij zijn belevenissen in het piepjonge parlement beschrijft.

De Nationale Vergadering moet een nieuwe grondwet maken, waarbij vrijheid en gelijkheid voorop staan. Tegelijkertijd is de Vergadering het hoogste gezag in het land en moeten vele bestuurlijke, economische en persoonlijke kwesties opgelost worden. Teding van Berkhout krijgt regelmatig Delftenaren op bezoek die rekenen op een goed woordje van hun man in Den Haag. Dat lukt lang niet altijd. Vergaderingen duren eindeloos en bij impopulaire maatregelen dreigt de sfeer snel om te slaan. De democratie is nog jong en kwetsbaar.

Teding van Berkhout vindt het na anderhalf jaar welletjes. Hij trekt zich terug op zijn buitenhuis Pasgeld bij Rijswijk en werkt zijn aantekeningen uit. Naar Haagse perikelen verlangt hij niet meer. Zijn dagjournaal belandt uiteindelijk wel weer in Den Haag, in het Nationale Archief. In Delft staat echter een prima vervanger in de kast: een complete uitgave met inleiding.

L. de Gou, Dagboek van een patriot. Journaal van Willem Hendrik Teding van Berkhout (Den Haag 1982) (bibliotheek)