Potter in Delfshaven

Was Delfshaven nou afhankelijk van Delft, of was het andersom? Voor allebei is wat te zeggen. Als Delft in 1389 niet het privilege had verworven om een eigen vaart naar de Maas te graven, was Delfshaven nooit gesticht. Maar toen het er eenmaal was, bleek Delft er toch erg afhankelijk van te zijn. Niet in bestuurlijk opzicht, want het stadsbestuur verrichtte alle benoemingen en had zijn satellietstad ook juridisch in een ferme greep. Maar wel economisch, want zowel voor de aanvoer van grondstoffen en levensmiddelen als voor de uitvoer van bier en andere Delftse producten was de haven van cruciaal belang.

Een zeehaven is echter een kwetsbaar bezit. Dat blijkt wel tijdens de Opstand tegen Spanje, als Delfshaven vol in de frontlinie komt te liggen. In april 1572 vallen eerst de Watergeuzen binnen om een paar dagen later alweer te worden verdreven door Spaanse troepen. Beide invasies gaan gepaard met verwoestingen en plundering. Op 23 juli geven de Spanjaarden Delfshaven op en kort daarop kiest Delft de kant van de Opstand. Nu moet het stadsbestuur serieus gaan nadenken over een goede beveiliging van de haven, om te voorkomen dat de vijand zich er opnieuw meester van kan maken. De ervaren landmeter Jan Potter bedenkt een efficiënte manier om op één kaart weer te geven welke mogelijkheden op tafel liggen. Hij tekent de bestaande situatie op de hoofdkaart en de verschillende ontwerpen voor verdedigingswerken op kleine kaartjes, die hij er met een klein randje op vastplakt. Je ziet het voor je, legeraanvoerders en burgemeesters die aandachtig over dit cartografisch meesterwerk gebogen staan, een flapje optillen of juist weer platleggen, en zo de opties bespreken. Nu is het een kleurig stukje erfgoed met een speels accent, maar ooit was deze kaart een heus beslisdocument in oorlogstijd.