De privacy van de beul

Wie in de zestiende eeuw over de Schoolpoortbrug de stad in- of uitwandelt, moet niet gek opkijken als hij opeens gekerm of gekrijs uit de toren hoort komen. Die wordt namelijk gebruikt als gevangenis door de baljuw van Delfland en bij het verhoor van verdachten gaat het er soms ruig aan toe.

De baljuw is voorzitter van het regionale gerecht dat de hoge rechtspraak uitoefent over het platteland rond Delft. De plaatselijke gerechten in Maasland, Schipluiden, Pijnacker, Nootdorp en andere dorpen in de omgeving mogen alleen overtredingen beboeten. Daders van misdrijven waarop lijfstraffen of verbanning staan, moeten verschijnen voor het baljuwsgerecht. Daarin wordt recht gesproken door de zogenaamde ‘welgeboren mannen’ uit de betreffende dorpen.

Gevangenen van de baljuw worden in afwachting van hun proces opgesloten in de toren van de Schoolpoort. Die huurt hij van het Delftse stadsbestuur. In 1560 vraagt baljuw Adriaen van der Does aan de burgemeesters om een andere plek voor zijn gevangenis, omdat de Schoolpoort niet echt geschikt is. Het gebouw zit vol luizen en ander ongedierte, maar erger is de gehorigheid. Als de beul zijn werk doet en zijn slachtoffer begint te schreeuwen, kan iedereen namelijk meegenieten. Dat is vervelend voor passanten, maar ook voor de baljuw, die natuurlijk liever niet heeft dat anderen horen wat de gevangene opbiecht. De burgemeesters onderkennen het probleem, maar zijn in eerste instantie niet erg genegen om mee te werken. De baljuw zit hen namelijk dwars bij hun plannen voor het uitbaggeren van de Schie. Het Hof van Holland moet eraan te pas komen om de impasse te doorbreken. In dit vonnis uit 1571 oordeelt het dat de stad toch echt een andere gevangenis beschikbaar moet stellen aan de baljuw. De keus valt op de Waterslootsepoort, een kolossaal bouwwerk met grote torens. Dat biedt kennelijk wel de vereiste privacy.