Een bescheiden selectie uit de collectie bidprentjes onder de letter B (bibliotheek)
13 december 2023:
De B van bidprentjes
In de bibliotheek van het Stadsarchief staan zes eenvoudige kartonnen dozen, gevuld met duizenden envelopjes op alfabet gesorteerd. Het is een prachtige verzameling bidprentjes, zie hier een selectie van wat alleen al bij de B staat. In katholieke kringen worden dergelijke prentjes uitgedeeld ter herinnering aan de doop, de eerste communie, een huwelijk of een sterfgeval.
Aan het eind van de zeventiende eeuw verschijnen de eerste bidprentjes. Ze zijn lange tijd alleen bestemd voor aanzienlijke personen, zoals ‘den zeer eerwaarden vader’ Gabriel Beaufort, rooms zendeling in Delft. Het is een kaartje met niets aan de verbeelding overlatende randversiering: doodshoofden, zandlopers als symbool voor het verstrijken van de tijd en zeisen die stervelingen van het aardse leven lossnijden. Als de drukkosten afnemen, krijgen ook gewone katholieken bij leven en – vooral – bij sterven een eigen prentje.
De oudste kaartjes laten vaak een beeltenis van Maria of Jezus zien, soms van een andere heilige of een eenvoudig kruis. In de twintigste eeuw staan er steeds vaker portretten van de overledenen zelf afgebeeld, zoals bij de in 1913 op zevenjarige leeftijd overleden Adrianus Bakker. Op de achterzijde staat zijn naam vermeld, ‘ter herinnering aan onzen lieveling’, samen met een troostrijke tekst voor de ouders: ‘Dierbare ouders, waarom schreit gij, waarom weent gij op mijn graf? God is ‘t, die mij heeft genomen. Hij, die mij eenmaal aan u gaf!’ Een bidprentje is niet de plek voor een wanhopige of boze jammerklacht. Hier staat de godsvrucht centraal, meestal met een toepasselijk stuk Bijbeltekst of een oproep tot gebed.
Ook al zijn het vaak gemeenplaatsen, duidelijk is dat je als onderzoeker heel dicht bij de – rouwende – voorouders kunt komen. Zij kiezen immers de tekst of de afbeelding die hun troost biedt. Het Centraal Bureau voor Genealogie in Den Haag beheert een enorme verzameling bidprentjes: meer dan een miljoen, waarvan er ruim 185.000 online staan (zie: www.cbgverzamelingen.nl). Wie daar ‘Delft’ intikt, krijgt 64 treffers. En dat is de reden waarom we graag deze zes dozen met kaartjes onder de aandacht brengen: ál deze kaartjes komen uit Delft of de directe omgeving.