3 mei 1536: Delft brandt!

Deze tekening zou wel eens de oplossing kunnen bieden voor een van de grootste raadsels in de Delftse geschiedenis: wat is de oorzaak van de stadsbrand van 3 mei 1536? Er wordt in de loop der tijd heel wat geredeneerd en gegist. De meest gehoorde verklaring kunnen we meteen afschrijven: blikseminslag in de Nieuwe Kerk. Hier is sprake van verwarring met een gebeurtenis op Hemelvaartsdag in 1441, als de bliksem insloeg in de nog onvoltooide toren. Die is voorlopig afgedekt met een rieten dak, dat natuurlijk brandt als een fakkel.

De tekening uit 1745 is ingebonden in een exemplaar van Van Bleyswijcks Beschryvinge der stadt Delft. Hij laat een gedenksteen zien die is ingemetseld boven een poortje aan de zuidzijde van de Buitenwatersloot, vlakbij de plek waar het kartuizerklooster heeft gestaan. De nogal kreupele tekst op de banderol luidt:

Den brand van Delft welcke menig de suchte

Begost alhier door die boeren ’t sy geen kluchte

Met andere woorden: de brand van Delft die menigeen deed zuchten, begon alhier door de boeren, dat is geen fabeltje. Volgens sommige bronnen staat er op de dag van de brand een harde westenwind. Je kunt je voorstellen dat een vuurtje op een boerenerf aan de Buitenwatersloot uit de hand loopt en dat plukken brandend hooi, stro of riet de lucht in waaien. Zo vliegt het ene na het andere huis in brand en het vuur weet zich op deze wijze oostwaarts, zelfs tot over de stadsmuur uit te breiden.

Over aantallen doden en gewonden hebben we geen gegevens. Dat de materiële schade enorm is, staat buiten kijf. Twee derde van Delft wordt in de as gelegd. Ongeveer 1800 huizen gaan in vlammen op en het Oude Gasthuis, diverse kloosters, het begijnhof en de beide parochiekerken worden zwaar beschadigd. Ook het stadhuis wordt verwoest, inclusief de stedelijke archieven. Die moeten helemaal opnieuw worden aangelegd. Je zou dus kunnen zeggen dat de geschreven geschiedenis van Delft pas begint in 1536.