Een beduimeld boekje

De Delftse binnenstad telt in de Middeleeuwen tien kloosters. Hier leiden mannen of vrouwen een vroom leven, vrijwel volledig afgescheiden van de wereld. Hoe ontstaat zo’n klooster eigenlijk?

Middeleeuwse bronnen zijn schaars, dus vaak weten we het simpelweg niet. Maar van het Sint-Agathaklooster, tegenwoordig Museum Prinsenhof Delft, is de ontstaansgeschiedenis goed bekend. Het begint omstreeks 1380 als informele leefgemeenschap van ongehuwde vrouwen en weduwen, onder leiding van een priester van de Oude Kerk. In 1401 gaan zij de zogenaamde derde regel van Sint-Franciscus volgen. Drie jaar later worden de zusters ‘besloten’. Dat betekent dat zij beloven levenslang in het convent te blijven, waarmee het letterlijk een klooster wordt. Dat woord is namelijk afgeleid van het Latijnse claustrum, dat ‘afgesloten ruimte’ betekent.

Dat wij dit allemaal weten, is vooral te danken aan een kroniekje uit het midden van de vijftiende eeuw. Het klein begonnen Sint-Agatha is intussen het grootste en rijkste klooster van Delft geworden, met zo’n 150 zusters. Dan verwacht je dat de geschiedenis wel zal zijn beschreven in een perkamenten foliant, vol met kleurige miniaturen waar Delft zo beroemd om is. Maar nee: de kroniek is geschreven op eenvoudig papier, zonder plaatjes, en het boekje past zelfs opengeslagen met gemak in je hand. Dat wordt begrijpelijk als je bedenkt dat nederigheid een belangrijke deugd is voor kloosterlingen. Zij willen zich niet beroemen op hun succes, dat immers te danken is aan Gods genade.

Maar het kleine formaat heeft ook een praktische reden, zo blijkt uit een aantekening tegenover de beginpagina: het wordt bewaard in de ziekenkamer. Kennelijk wordt het daar gelezen door of voor zieke zusters. Die zadel je niet op met een groot onhandelbaar boek, maar met een handzaam bandje dat je desnoods onder de dekens kunt lezen. Dit beduimelde boekje is daarmee een van de meest ontroerende schatten in het Stadsarchief.