Gelukkig nieuwjaar!

Zo eenvoudig maken negentiende-eeuwse gemeentedienaren zich er niet van af. Zij gaan op 1 januari de deuren langs met een speciaal gedrukte ‘nieuwejaars zegenwensch’. In een lang gedicht komt het voorbije jaar aan de orde en uiten de mannen de beste wensen voor de gehele Delftse burgerij.

‘Klip, klap, … klip, klap, … klip, klap … is der nachtwachts maat en stap.’
Zo begint het Nieuwjaarsgedicht van de Delftse klap- en nachtwachters in 1834. De mannen leggen in de eerste coupletten uit waar hun werk uit bestaat. Zij houden ’s nachts de wacht in de straten van Delft. Met een klepper slaan zij alarm als zij een misdadiger betrappen of een beginnende brand ontdekken. Nuttig en belangrijk werk, maar slecht betaald.

Om hun karige salaris op te krikken, mogen de nachtwachters op Nieuwjaarsdag wensen rondbrengen. Het is een gebruik dat in de achttiende eeuw ontstaat en vanaf de negentiende eeuw in steeds meer steden opduikt. Ook asvaarders en baggerlieden, de voorlopers van de gemeentereiniging, sluiten zich bij de traditie aan. Ieder jaar brengen de mannen een nieuw vers uit, waarin wel steeds dezelfde elementen naar voren komen. Het gedicht blikt terug op het voorbije jaar en somt een flinke lijst heilwensen op voor het koningshuis en het stadsbestuur. In de oudere exemplaren wordt ook expliciet vermeld dat de brenger van de heilwens er graag een fooi voor ontvangt. Uit het oudste exemplaar dat het Stadsarchief bezit, het ‘Nieuwejaars-lied’ van de asvaarders uit 1785:

Dit is de grootste wens dien wij aan onz’ burgers kunnen geeven;

En schoon wij in armoed’ leeven,

Tot u dienst zijn uur op uur,

Doet een fooitje ons verzoeten,

Dat wij heel veel uitstaan moeten

Schoon het weer valt zomtijds zuur.

De traditie houdt stand tot het eind van de negentiende eeuw, als deze beroepen verdwijnen en het ambtenarenapparaat wordt gemoderniseerd. Het is aan de nieuwjaarswensen te danken dat we nog wél een goed beeld hebben van wat een klapwaker of een asman eigenlijk doet.