Hagenaars plunderen Delft

Eeuwenlang is de schutterij verantwoordelijk voor de stadsverdediging. In de achttiende eeuw komen de schutters zelf onder vuur te liggen, omdat zij zo duidelijk onderdeel zijn van de bestaande machtsorde met de prins van Oranje en de regenten aan het hoofd. Hervormingsgezinde patriotten richten overal zogenaamde vrijkorpsen op, officieel met de bedoeling om de verloederde schutterij nieuw leven in te blazen. Kijk maar naar de naam van het in 1783 opgerichte ‘Genootschap tot herstel der Delftsche Schutterij, voor Vrijheid en Vaderland’. De zittende machthebbers vrezen begrijpelijkerwijs dat zo’n burgerlegertje zich op een kwaad moment tegen hen kan keren. Zij besluiten een beetje mee te buigen, in de hoop dat de revolutie overwaait. In maart 1786 mag het Genootschap zelfs een eigen Vaderlandsche Sociëteit stichten aan de Oude Delft, nu nummer 69. Zeker als stadhouder Willem V aan het einde van dat jaar uitwijkt naar Nijmegen, lijken de patriotten aan de winnende hand.

De Oranjegezinden laten zich echter niet onbetuigd. Ook zij richten een vrijkorps op en een eigen sociëteit, met net zo’n ronkende naam: ‘De Godsdienst, Eendracht, Liefde en Trouw is ’t vaste Fundament van ieder Staatsgebouw’. Liefst 1300 Delftenaren tekenen in juni 1787 een petitie aan de Staten van Holland voor de terugkeer van de stadhouder. Zij krijgen hun zin, maar niet op eigen kracht: in september herstelt de koning van Pruisen, een zwager van Willem V, de oude orde in de Republiek. Van de ene op de andere dag durven mensen weer door de stad te lopen met een oranje sjerp of lintje. De patriotten zoeken intussen een veilig heenkomen, velen vertrekken naar het buitenland. Net op tijd, want de ‘winnaars’ willen wraak. Op 19 september overvalt een bende Oranjegezinde Hagenaars de Haagpoort om in Delft zijn woede te koelen op alles wat patriots is. Twintig huizen worden geplunderd, waaronder natuurlijk de Vaderlandsche Sociëteit. De schutters, hoewel overwegend op de hand van Oranje, grijpen hardhandig in. Onder de vluchtende relschoppers vallen zelfs doden. Tegen Haagse inmenging zijn de zo verdeelde Delftenaren opeens opmerkelijk eensgezind.