Kermis

De Delftse kermissen zijn vanouds gekoppeld aan de jaarmarkten rond Sint-Odulfus (12 juni) en Sint-Gillis (1 september). De eerste valt in de Middeleeuwen samen met de Grote Ommegang. Dat is de processie die sinds 1327 jaarlijks wordt gehouden met het beeld van Maria van Jesse uit de Oude Kerk. Sinds 1573 hebben de calvinisten het voor het zeggen en worden katholieke activiteiten verboden. De missen en processies verdwijnen, wat bleef zijn de jaarmarkten en kermissen.

Wie op de kermis wil staan, moet daarvoor een vergunning aanvragen. Dat geeft het stadsbestuur de mogelijkheid ongepaste attracties te weren en te zorgen dat alles ordelijk verloopt. Bovendien levert het verhuren van standplaatsen geld op. De opbrengst is bestemd voor de armenzorg, die altijd geld tekortkomt.

Er is een register bewaard gebleven waarin over de periode 1722-1808 is genoteerd waarvoor vergunningen worden afgegeven. Het geeft een goed beeld van wat er zoal op de Delftse kermis te beleven valt. Er is toneel, theater en muziek op allerlei plaatsen in de stad. Er staan goochelaars, acrobaten en koorddansers. Matthijs Oploo mag drie kinderen hun kunsten ‘met springen’ laten vertonen, maar niet later dan negen uur ’s avonds. Je kunt naar dansende aapjes, een berengevecht of een Westindisch varken gaan kijken. Natuurlijk zijn er zogenaamde spelingen-der-natuur, zoals dwergen en reuzen, een kind zonder armen en een veertien maanden oude baby van honderd pond.

Omgekeerd kunnen bezoekers ook zien hoe de mens de natuur naar zijn hand kan zetten. Uitvinders pronken met bijzondere uurwerken, doen spectaculaire proeven met elektriciteit of maken vuurwerk zonder kruit en damp. Leerzaam zijn ook de maquettes van gebouwen in verre landen of de wassen beelden van beroemde personen die geen Delftenaar ooit in levenden lijve zou ontmoeten, zoals de tsaar van Rusland of de keizer van China. Uiteraard ontbreken de kwakzalvers niet. Indrukwekkende titels en exotische namen zullen velen hoop op genezing geven, maar enig wantrouwen is op zijn plaats. De Venetiaanse genezer met de veelzeggende naam Bona Fides (Latijn voor Goed Vertrouwen) Vitali mag zijn werk alleen doen onder toezicht van de Delftse medici. En Christiaen Kerckhooven, die in 1726 vergunning krijgt om geneeskrachtige zalven te verkopen, komt niet opdagen – hij is ziek.