Mevrouw Van Oldenbarnevelt

Iedereen – nou ja, bijna iedereen – kent het verhaal over de onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt in 1619. Maar hoeveel mensen zouden weten dat hij een deel van zijn leven in Delft woont en dat zijn vrouw hiervandaan komt?

Johan wordt in 1547 geboren in Amersfoort. Na zijn rechtenstudie aan diverse Europese universiteiten wordt hij advocaat bij het Hof van Holland. Tijdens de Opstand, in 1572, verhuizen de regeringsorganen van Den Haag naar het veiliger geachte Delft en Johan verhuist mee. Hij maakt hier kennis met Maria, de buitenechtelijke dochter van de in 1569 overleden Magdalena van Utrecht. Zij doet de huishouding bij haar ongehuwde maar zeer vermogende ooms Jacob en Paulus. Vooral Jacob is een man van aanzien: hij is veertigraad en schepen van Delft en dijkgraaf van Delfland. Hij voedt Maria op als zijn eigen dochter, wat uiteraard leidt tot speculaties dat hij haar vader is. Een Vlaardingse schuitvoerder neemt het vaderschap op zich – al dan niet terecht – zodat Maria kan worden gelegitimeerd. Zodoende kan zij in 1575 trouwen met Johan van Oldenbarnevelt en erven van de in hetzelfde jaar overleden oom Jacob. Johan trekt na het huwelijk in bij Maria en oom Paulus aan de Oude Delft, vlakbij het Bagijnhof.

In 1576 wordt Johan pensionaris van Rotterdam. Uit hoofde van die functie neemt hij deel aan vergaderingen van de Staten van Holland. Hij groeit uit tot vertrouweling van Willem van Oranje. Als die in 1584 wordt vermoord, is Johan een van degenen die ervoor zorgen dat de nog jonge prins Maurits als opvolger kan worden aangewezen. Hijzelf wordt in 1586 benoemd tot landsadvocaat en raadpensionaris van de Staten van Holland. Dat betekent een verhuizing voor Johan en Maria van Rotterdam naar Den Haag.

Oldenbarnevelt en Maurits bevorderen samen dat de Republiek zich ontwikkelde tot een zelfstandige mogendheid, maar de verhouding tussen hen verslechtert zienderogen. In 1619 vindt de finale afrekening plaats. Oldenbarnevelt wordt onthoofd en Maria blijft achter als weduwe. Dankzij haar heeft Johan de beschikking gekregen over het vermogen van de familie Van Utrecht, inclusief de titels heer van De Tempel, Groeneveld en Stormpolder. Zij was dan wel mevrouw Van Oldenbarnevelt, maar misschien kun je met evenveel recht zeggen dat hij meneer Van Utrecht was.