Onzichtbare lijnbanen

We hebben het hier vaak over al die mooie plaatjes in de collectie van Stadsarchief Delft. Vandaag gaat het over dingen die eeuwenlang veel voorkomen, maar waar opmerkelijk genoeg géén afbeelding van te vinden is: lijnbanen of touwslagerijen. In deze werkplaatsen worden gesponnen garens ineengedraaid tot stevig touw, bijvoorbeeld voor tuigage van schepen. Ze zijn gevestigd op een perceel van soms wel driehonderd meter lang en niet breder dan een meter of twee. Waar vind je zoiets? Laten we eens te rade gaan in het zogenaamde consentboek, het register van door het stadsbestuur verstrekte vergunningen. Dat begint in 1579 en kan worden geraadpleegd via internet.

Op 19 maart 1580 krijgt Trijn Corsse toestemming voor het aanleggen van een lijnbaan op de noordelijke stadsvest, van de Sint-Claratoren tot de Sint-Annatoren. Enkele maanden later geven de burgemeesters Joris Jorisz vergunning om een lijnbaan te bouwen beneden aan de stadsvest achter het Sint-Barbaraconvent. Jan Meermans mag in 1590 een schuurtje voor de opslag van gereedschap bouwen op zijn lijnbaan langs de sloot achter de Raam, van de toren tot de Geerweg. In 1591 krijgt Aryen Ambrosius toestemming voor een lijnbaan aan de zuidvest, achter de tuin van Maritgen Duysten. En in 1594 neemt Cornelis Jansz de lijnbaan over die zich uitstrekt van de Oostpoort tot de stenen molen achteraan de Nieuwe Langendijk.

Het is duidelijk: lijnbanen vind je aan alle kanten van de stad, op of vaker nog onderaan de binnenzijde van de wallen. Daar loopt een pad als verbinding tussen de waltorens en de poorten, zodat stadswachten en schutters zich snel kunnen verplaatsen van de ene naar de andere strategische plek. Langs zo’n pad kun je ook prima een lijnbaan bouwen. Maar wie maakt er nou een tekening, schilderij of prent van dat niemandsland? Niemand dus. Op stadsgezichten vanaf de buitenweg zie je dit gebied niet, omdat het aan het zicht wordt onttrokken door de wal. En lijnbanen bovenop de wallen zullen wel tegen de elementen beschermd zijn door een schutting, zoals op dit prentje. We moeten dus constateren: zelfs het Stadsarchief heeft geen plaatje van een Delftse lijnbaan. Maar gelukkig wel veel archiefstukken met informatie over deze ooit zo belangrijke bedrijfstak.