Plattegrond van de grafkelder van de Oranjes door Willem van der Lely, circa 1758. (TMS 68351)
Bladzijde uit Collectio Monumentorum Sepulcralium met de grafsteen van Arent Cornelisz van der Dussen, overleden in 1553. (Archief 176, inv.nr 23)
3 februari 2024:
Raadsels in de kelder
In heel wat landen kun je de vorstelijke grafkelder bezoeken. In Nederland kan dat niet. De kelder onder de Nieuwe Kerk is daarvoor veel te klein, maar bovendien is deze ruimte tot op de dag van vandaag privébezit. Alleen leden van de koninklijke familie hebben er toegang en een handjevol mensen die er ambtshalve moeten zijn voor inspectie of werkzaamheden. Zij moeten strikte geheimhouding in acht nemen. Het is zelfs niet eens precies bekend wie er allemaal liggen en hoe het er daar beneden uitziet. Die – misschien onbedoelde – geheimzinnigheid spreekt tot de verbeelding.
De Delftse notaris en genealoog Willem van der Lely (1698-1772) is een van de eersten die zich bezighoudt met onderzoek naar de grafkelder. Hoe kan het ook anders: graven zijn voor hem een belangrijke bron. Het Stadsarchief bezit een kolossaal boekwerk van zijn hand met de titel Collectio Monumentorum Sepulcralium, Latijn voor verzameling van grafmonumenten. Het bevat honderden tekeningen van grafstenen en andere gedenktekens in de Oude Kerk, de Nieuwe Kerk, de Gasthuiskerk en de Waalse Kerk. Het gaat Van der Lely niet alleen om de inscripties, al zijn die natuurlijk heel informatief als het gaat om namen en geboorte- en overlijdensjaren. Minstens zo interessant vindt hij de wapenschilden, omdat die vaak aangeven wie de voorouders van de overledene waren. Ook voor moderne onderzoekers is zijn werk waardevol, omdat veel grafstenen intussen zijn verdwenen of zover afgesleten dat tekst en afbeeldingen niet meer te herkennen zijn.
Van der Lely is dus goed thuis in de Delftse kerken en zijn nieuwsgierigheid kent geen grenzen. Omstreeks 1758 maakt hij een tekening van de grafkelder van de Oranjes. Of hij er zelf in is geweest, is helaas niet bekend. Maar een paar jaar voordien is de kelder uitgebreid. Misschien heeft iemand die daarbij betrokken is geweest, Van der Lely stiekem geholpen om een plattegrond te maken. Het zal overigens niet de laatste verbouwing zijn, want in 1822 wordt de kelder nog eens vergroot. En nu liggen er zelfs plannen om een nieuwe kelder te maken onder de zuidelijke kooromgang. Benieuwd hoe lang we moeten wachten voor we daarvan een tekening te zien krijgen.