De zijkant van een kruittoren; ontwerptekening door Pieter Post, 1659. (TMS 7893)
Voorgevel van het Kruithuis, gezien vanaf de Schie; ontwerptekening door Pieter Post, 1659. (TMS 7870)
30 juni 2023:
Kruithuis in pastel
Afgaande op de lieflijke kleurtjes zou je niet zeggen dat dit een ontwerptekening is voor een militair complex. En toch gaat het om een cruciaal gebouw in de verdedigingslinie van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden: het Kruithuis aan de Schie, ten zuiden van de stad Delft.
Het Kruithuis is gebouwd in opdracht van de Staten-Generaal en dateert van 1659. Misschien wordt daarom vaak gedacht dat het wel als vervanging zal zijn bedoeld voor het in 1654 ontplofte magazijn. Maar dat is een misvatting. Bij die ramp, de zogenaamde Delftse Donderslag, explodeert een opslagplaats in het noordoosten van de stad, ter plaatse van de huidige Paardenmarkt. Die is echter geen eigendom van de Staten-Generaal, maar van de Staten van Holland, het gewest dus. De vervanger hiervoor verrijst pas in 1690, aan de Buitenwatersloot, bij de kruitmolen van Salomon van der Heul.
De Staten-Generaal hebben hun eigen militaire infrastructuur, voor alle gewesten gezamenlijk. Ook zij beschikken over magazijnen in Delft, zoals de kapel van het Meisjeshuis en de noordvleugel van het voormalige Sint-Barbaraklooster. Daar ligt allerlei oorlogstuig, zoals kanonnen, kogels en geweren, maar geen buskruit. Als de Staten-Generaal eind 1655 plannen maken om in Delft ook een kruithuis te vestigen, houdt het stadsbestuur de boot begrijpelijkerwijs af. Één zo’n ramp waarbij een hele stadswijk de lucht in vliegt, is meer dan genoeg. Na jarenlange onderhandelingen wordt men het uiteindelijk eens over een terrein in de Lage Abtswoudse Polder, aan de Schie, op veilige afstand van de stad.
De Staten-Generaal verlenen de ontwerpopdracht aan Pieter Post. Hij is een gelauwerd architect, onder meer betrokken bij de bouw van het Mauritshuis en Huis ten Bosch in Den Haag en Hofwijck in Voorburg. Ook de huidige vergaderzaal van de Eerste Kamer is van zijn hand. Post ontwerpt in 1659 een complex met twee kruittorens, die in een grote vijver staan. Zo worden de risico’s beperkt én verdeeld: de torens zij niet zomaar voor iedereen toegankelijk en als de ene ontploft, blijft de andere vermoedelijk wel staan. Via een doorgang onder de Schieweg kunnen schuiten de vaatjes kruit aan- en afvoeren. Het album met de ontwerptekeningen van Pieter Post berust in het Stadsarchief en behoort tot de absolute topstukken van de collectie.